Nastolatki spędzają coraz więcej czasu w sieci. Potwierdzają to badania i niejednokrotnie nasze – dorosłych – obserwacje. Bywa, że młodzi nie rozstają się ze smartfonem. Urządzenia ekranowe towarzyszą im podczas posiłków, przed snem, zaraz po przebudzeniu. Zdarza się też, że dzieci wybudzają się w nocy, żeby sprawdzić powiadomienia przychodzące z mediów społecznościowych. Ponadto potrafią wpatrywać się w telefon w trakcie rozmowy z kimś, sięgać po niego w czasie nauki czy oglądania telewizji… Czy taka cyfrowa nadaktywność wpływa negatywnie na funkcjonowanie młodych ludzi? Oczywiście, że tak!

Ból głowy, szyi, zmęczenie, problemy ze snem – to tylko niektóre fizyczne objawy nadużywania urządzeń. Brak kontroli nad czasem spędzanym online wpływa też na zdrowie psychiczne. Młodzi mierzą się z takimi problemami, jak: stres elektroniczny, przeciążenie informacją, FOMO (ang. Fear of Missing Out), czyli lękiem przed odłączeniem, czy PUI – problemowym używaniem internetu. Lista skutków zbytniego przywiązania do internetu i urządzeń jest długa.

Co robić? Przede wszystkim postawić na profilaktykę, czyli uczyć młodych zachowywania właściwych proporcji między życiem online i offline. Mamy dla Was edukacyjną pomoc. Skorzystajcie z naszego bezpłatnego scenariusza zajęć „Cyfrowa higiena – zadbaj o siebie!” i przeprowadźcie kolejną ważną lekcję na temat bezpiecznego użytkowania nowych technologii. Materiał, który sprawdzi się szczególnie w klasach 7–8 szkoły podstawowej, znajdziecie na naszej platformie edukacyjnej bezpieczniwsieci.edu.pl.

Balans online–offline

Urządzenia cyfrowe odgrywają coraz wiekszą rolę w życiu młodych użytkowników. Warto zachęcać ich, by przyglądali się swoim nawykom korzystania z sieci, telefonu, komputera czy tabletu. Na początek spytajcie Waszych uczniów, czy zauważają, że zdarza im się tracić kontrolę nad czasem upływającym w internecie. A może samrtfon jest dla nich ważniejszy od budowania relacji z bliskimi, nauki, pracy, hobby, rozwoju osobistego? Jeśli widzą u siebie zmianę nastroju w momencie, gdy urządzenie jest poza ich zasięgiem, np. smutek, lęk, rozdrażnienie, poczucie pustki – to też sygnał, by działać!

Nie chodzi o to, żeby zupełnie zrezygnować z technologii cyfrowych i internetu. To się nie uda, bo świat nabrał już cyfrowego rozpędu. Ważne jest nauczenie młodych, jak korzystać z urządzeń mądrze i odpowiedzialnie. Warto też wskazywać sposoby wykorzystywania potencjału drzemiącego w nowych technologiach, by wspierały one ich codzienne funkcjonowanie i nie stanowiły dla nich zagrożenia. Pomoże w tym wdrażanie zasad cyfrowej higieny.

Jak zachować balans? To zależy m.in. od powodów, dla których młodzi spędzają coraz więcej czasu online. Dla jednych będzie to sposób na zabicie nudy czy podtrzymywanie kontaktów w sieci, dla innych okazja, by realizować swoje internetowe pasje lub pokonywać nieśmiałość, z którą mierzą się na co dzień. Czyli najpierw diagnoza, a potem odpowiednia strategia działania.

Szukając z uczniami drogi do zachowania cyfrowej higieny, warto pamiętać o kilku uniwersalnych kwestiach, które mogą być pomocne w osiąganiu balansu online–offline:

• Trzymajcie się zasady małych kroczków – wprowadzajcie zmiany powoli i systematycznie. Nagła rezygnacja z urządzeń cyfrowych może skończyć się niepowodzeniem, co zniechęci do podejmowania kolejnych prób. Lepiej planować cele, które będą możliwe do osiągnięcia, np. zamiast namawiać uczniów do usuwania kont w mediach społecznościowych, zachęćcie ich do wylogowania się z ulubionego serwisu na jeden dzień.
• Starannie zaplanujcie czas poza siecią – zwróćcie uczniom uwagę na fakt, że doba ma tylko 24 godziny, a spędzanie czasu głównie w sieci sprawia, że cierpią na tym inne obszary ważne dla ich rozwoju i funkcjonowania: sport, pasje, relacje z bliskimi. Warto więc podzielić czas wolny na kilka innych aktywności poza internetem. Przypominajcie jednak uczniom o elastyczności – jeśli jakiś punkt na ich liście się nie sprawdził, mogą go skorygować w dowolnym momencie i dostosować plan dnia do aktualnych potrzeb.
• Celebrujcie małe sukcesy, rozmawiajcie o trudnościach – najważniejsze jest wsparcie. Nauczyciele mogą je okazać podczas rozmowy o problemach, z jakimi młodzi mierzą się podczas wprowadzania zasad cyfrowej higieny. Na pewno nie należy krytykować czy oceniać aktywności uczniów online. Pamiętajcie natomiast o docenieniu każdego, nawet najmniejszego sukcesu.
• Podejmujcie wyzwania w grupie – tak jest raźniej! Namawiajcie uczniów do wspólnego równoważenia aktywności online–offline. Może się okazać, że im więcej osób, tym więcej pomysłów na poradzenie sobie z danym wyzwaniem. Nie bez znaczenia jest też wsparcie rówieśników, na które każdy uczeń będzie mógł liczyć podczas prób wprowadzania zdrowych nawyków cyfrowych.

Lekcja ze scenariuszem

W sieci młodzież spędza sporo czasu, ale największym problemem nie jest liczba godzin, tylko jakość aktywności podejmowanych online. Kluczem do sukcesu jest więc określenie, w jakim celu uczniowie korzystają z internetu i urządzeń ekranowych, a następnie zachęcenie ich do ograniczenia tych aktywności, które głównie zjadają cenny czas i niewiele wnoszą do ich życia. Jednym słowem należy zadbać o właściwe proporcje.

W przeprowadzeniu lekcji na temat uzyskania balansu pomoże Wam nasz scenariusz „Cyfrowa higiena – zadbaj o siebie!”. Dzięki niemu uczniowie uzmysłowią sobie, dlaczego tak ważne jest ustalenie ważności swoich zadań, poznają sposoby pomocne w zrównoważaniu czasu online–offline, a także zbudują grupę wsparcia, z którą łatwiej będzie im zmieniać cyfrowe nawyki.

Ponadto dzięki zaproponowanym w scenariuszu ćwiczeniom uczniowie:

• bliżej przyjrzą się, jak wygląda ich dzień ze smartfonem;
• przećwiczą umiejętność priorytetyzowania zadań – ocenią, które aktywności podejmowane online są istotne, a z których mogą zrezygnować;
• przeprowadzą eksperyment – podejmą wyzwanie, czyli spróbują wprowadzić pozywane zmiany w korzystaniu z sieci i urządzeń cyfrowych.

Scenariusz lekcji „Cyfrowa higiena – zadbaj o siebie!” i inne bezpłatne materiały edukacyjne dotyczące bezpieczeństwa w internecie, w tym kursy, znajdziecie na naszej platformie bezpieczniwsieci.edu.pl. Koniecznie sięgnijcie też po nasz najnowszy poradnik „Mniej znaczy więcej – o multiscreeningu i wielozadaniowości” autorstwa Anny Borkowskiej, ekspertki NASK ds. edukacji cyfrowej. To lektura obowiązkowa zarówno dla nauczycieli, jak i rodziców. Ponadto na naszej platformie edukacyjnej OSE IT Szkoła możecie skorzystać z wielu innych bezpłatnych pomocy edukacyjnych, m.in. kursów na temat bezpieczeństwa w sieci i publikacji przybliżających zagadnienia związane z cyfrowym światem. Zachęcamy do nauki z Ogólnopolską Siecią Edukacyjną!