Podczas kolejnej „Lekcji o cyberbezpieczeństwie” chcemy zwrócić Waszą uwagę na temat prywatności i jej naruszeń w sieci. Jak wynika z badań NASK „Nastolatki 3.0”, prawie połowa nastolatków publikuje w sieci zdjęcia i filmy z własnym wizerunkiem, a 22% – zdjęcia z wizerunkiem swoich znajomych. Czy jednak młodzi ludzie wiedzą, czym w internecie warto się dzielić, a czym nie, nawet w wąskich grupach odbiorców? Od czego zacząć rozmowę na ten temat? Z pomocą przyjdzie nasz scenariusz zajęć „Chronię swoje dane w internecie” dla uczniów klas 7–8 szkół podstawowych, dostępny na bezpłatnej platformie Bezpieczni w sieci.

Publiczne czy prywatne?

Dokumentowanie i dzielenie się w sieci wszystkim, co uważamy za istotne, stało się dziś powszechne. Ten trend dotyka szczególnie młodych ludzi, dla których granica między światem online i offline coraz bardziej się rozmywa. Dlatego warto uświadamiać im, że niektóre działania mogą stwarzać zagrożenia dla ich własnej prywatności.

Podczas zajęć z naszym scenariuszem sprawdźcie, ilu Waszych uczniów ma prywatne konta w mediach społecznościowych, a ilu publiczne. Wytłumaczcie, że każdy publikowany materiał może być udostępniony dla wszystkich lub dla wybranej grupy zaufanych odbiorców. Warto z tego skorzystać szczególnie wtedy, jeśli czujemy się nieswojo na myśl o tym, kto może stać się odbiorcą naszej informacji. Zwróćcie uwagę uczniów szczególnie na to, że materiały, które publikują, mogą być przez innych użytkowników kopiowane, modyfikowane czy udostępniane innym niepowołanym osobom.

Porozmawiajcie też z młodzieżą na temat zagrożeń, jakie wynikają z nadmiernego udostępniania informacji o sobie w internecie. Skutki mogą być różne, od przekreślenia szans u drugiej połówki do tych bardziej poważnych, jak cyberprzemoc. Bywa, że za sprawą „śmiesznych” zdjęć czy filmików dziecko staje się obiektem drwin, a nawet musi mierzyć się z innymi zagrożeniami w sieci. Eksperci przestrzegają przed nadmiernym dzieleniem się wszystkimi szczegółami z życia w świecie online, szczególnie w mediach społecznościowych. Bardzo często są one terenem poszukiwań dla pedofilów, którzy nagminnie pobierają zdjęcia dzieci zamieszczone w internecie i handlują nimi. Szacuje się, że nawet połowa materiałów pedofilskich została pozyskana właśnie z portali społecznościowych!

Udostępnij? 

Przed każdym udostępnieniem zdjęcia lub filmiku każdy użytkownik powinien odpowiedzieć sobie na kilka prostych pytań. Jeżeli odpowiedź na którekolwiek z nich brzmi „nie”, lepiej powstrzymać się z publikacją tej treści:

• W jakim celu chcesz zamieścić materiał?
• Czy kontrolujesz, kto może mieć dostęp do publikowanych treści?
• Czy chciał(a)byś, aby ktoś udostępnił podobny materiał?
• Czy materiał, który chcesz zamieścić w sieci, może wywołać negatywne emocje?
• Czy na pewno chcesz, aby zdjęcie czy informacja, którymi chcesz się podzielić w sieci, stały się częścią cyfrowego śladu, jaki zostanie na zawsze w internecie?

Dzięki tej metodzie Wasi uczniowie będzie bezpieczniejsze w sieci – prawda, że proste?

Nie pozwólcie wyciec swoim danym

Każdy z nas ma prawo do prywatności, możemy dzielić się informacjami lub danymi na swój temat w zakresie, na jaki sami wyrazimy zgodę. To oczywiste, że nie ze wszystkimi dzielicie się wynikami badań lekarskich czy deklaracjami podatkowymi. Jak to wygląda w świecie online? Tu również prawo do prywatności obowiązuje, jednak dużo łatwiej jest stracić kontrolę nad swoimi danymi. Czasem wystarczy jedno nieopatrzne kliknięcie, które pozwoli konkretnej firmie udostępnić Wasze dane osobowe innym jednostkom. Jak uniknąć takich problemów? O czym przypominać uczniom?

• Czytajcie, zanim klikniecie. Zgody marketingowe różnego rodzaju wyskakują już na niemal każdej stronie internetowej, w większości są niegroźne, jednak musicie mieć świadomość, że każda akceptacja tworzy Wasz cyfrowy ślad, którym podążać mogą cyberprzestępcy.
• Zanim kupicie – sprawdźcie stronę. Zakupy przez internet stały się naszą codziennością. Nic w tym dziwnego. Do wirtualnego sklepu możecie wejść, nie ruszając się z domu, a czas spędzony w kolejkach możecie spożytkować w znacznie ciekawszy sposób. Jednak mnogość sklepów internetowych powinna wzbudzać Waszą czujność, szczególnie kiedy sklep oferuje wyjątkowe zniżki. Zanim dokonacie zakupu i podacie swoje dane, na wszelki wypadek sprawdźcie dany sklep, np. wyszukując w internecie opinie o nim.
• Korzystajcie z trybu prywatnego/incognito. To funkcja dostępna w większości przeglądarek internetowych, jej głównym celem jest zapewnienie użytkownikom większej prywatności podczas przeglądania internetu poprzez ograniczenie śladów przeglądania na konkretnym urządzeniu.
• Podwójna weryfikacja = podwójna ochrona. Wszędzie, gdzie istnieje taka możliwość, wykorzystujcie dwuetapową weryfikację. Pozwoli ona zabezpieczyć dostęp do bankowości internetowej, poczty, kont w mediach społecznościowych, czyli miejsc, w których przechowujecie swoje poufne dane. Wtedy podczas logowania oprócz hasła będziecie podawać też drugi składnik, np. kod z aplikacji lub odcisk palca.
• Ustawcie silne hasła. Zabezpieczcie w ten sposób przede wszystkim konto w banku, pocztę, router oraz domową sieć Wi-Fi. Silne hasła składające się z wielu dużych i małych liter, cyfr oraz znaków specjalnych są znacznie trudniejsze do złamania przez cyberprzestępców. Można je utworzyć i bezpiecznie przechowywać w menadżerach haseł.

Czym jest naruszenie prywatności?

Może się zdarzyć, że Wasza prywatność w internecie zostanie naruszona. Tym mianem określa się wszystkie sytuacje, w których ktoś wykorzystuje cudzy wizerunek lub dane osobowe w celu wyrządzenia krzywdy osobistej bądź majątkowej. Przykładem takiego działania jest kradzież tożsamości, czyli przejęcie konta w mediach społecznościowych i podszywanie się pod jego właściciela. Niestety internet nie sprzyjają ochronie prywatności. Social media zachęcają do dzielenia się własnymi przeżyciami, przemyśleniami, wspomnieniami, użytkownicy sami często udostępniają w nich więcej informacji o sobie, niż jest to konieczne.

Pokazujcie swoim uczniom, jak chronić swoją prywatność w internecie. Powiedzcie im:

• Jeśli zakładacie konta na nowych stronach lub w aplikacjach, czytajcie politykę prywatności. Być może korzystanie z tych narzędzi będzie wymagać od Was zgody na udostępnienie zbyt wielu danych!
• Dbajcie o cyfrowy ślad. Pamiętajcie, że cyberprzestępcy zdobywają wiedzę o Was, przeszukując różne platformy i serwisy – publikujcie więc w sieci tylko to, co naprawdę uważacie za niezbędne!

Kolejnych pomocnych wskazówek szukajcie w naszych materiałach dostępnych na platformie Bezpieczni w sieci.