W naszych artykułach z cyklu „Zadbaj o siebie z OSE” przypominamy, że warto dbać o cyfrową higienę, czyli bezpieczeństwo w internecie, balans między czasem spędzanym w sieci i poza nim oraz kształtowanie pozytywnych zachowań online. Dziś zwracamy uwagę na ważny element naszego dobrostanu – dbanie o relacje: w sieci, ale przede wszystkim „w realu”.

Dzięki dobrym relacjom z innymi otrzymujemy wsparcie, akceptację, poczucie bezpieczeństwa i dużą dawkę pozytywnych emocji. Bezcenne, prawda? Przeczytajcie, na co uważać podczas nawiązywania i podtrzymywania znajomości online. Przekonajcie się też, że wspólny czas offline sprzyja budowaniu trwałych więzi.

W sieci niebezpiecznych kontaktów

„Nie rozmawiaj z nieznajomymi” – zapewne to zdanie powtarzacie swojemu dziecku bardzo często. Ale czy równie często przypominacie mu o zasadach zawierania znajomości w sieci i przestrzegacie przed niebezpiecznymi kontaktami w internecie?

Jeśli uważacie, że ten temat nie dotyczy Waszego dziecka, że nie rozmawia z nieznajomymi online, a już na pewno nie spotyka się z nimi poza siecią, możecie być w błędzie. Z badania NASK „Nastolatki 3.0” (Lange, 2021) wynika, że prawie co siódmy młody internauta (14,1%) potwierdził, że umówił się z osobą dorosłą poznaną online, z czego niemal co czwarty (24%) nie poinformował nikogo o swoich planach!

Co więc robić? Postawcie na profilaktykę! Na początek trzy ważne kroki:

1. Bądźcie blisko. Towarzyszcie dziecku w jego wędrówkach po wirtualnym świecie, pytajcie syna lub córkę, co lubi oglądać w internecie, jakie aktywności najczęściej tam podejmuje, jakich ma znajomych online. Spróbujcie razem spędzić trochę czasu przed ekranem urządzenia dziecka, to pozwoli Wam lepiej poznać jego wirtualne zainteresowania.
2. Rozmawiajcie o zagrożeniach czyhających w sieci. Tłumaczcie, jak chronić swoją prywatność w internecie, przypominajcie, że osoba poznana w sieci nie zawsze musi być tą, za którą się podaje, uwrażliwcie dziecko na zjawisko child groomingu (uwodzenia nieletnich w internecie), nalegajcie, by każde spotkanie „w realu” ze znajomymi z sieci były z Wami konsultowane.
3. Ustalajcie jasne zasady korzystania z sieci. Wprowadźcie „domowy kodeks cyfrowy” – ustalcie limity czasu spędzanego online, zadbajcie o wspólne aktywności poza siecią, starajcie się, by urządzania cyfrowe były wykorzystywane z pożytkiem, np. do poszukiwania inspirujących materiałów, a nie zabierały Wam tylko cenny czas.

Zainteresowanie tym, co robi dziecko w sieci, bliskość, częste rozmowy – to też elementy budowania silnej relacji ze swoim dzieckiem. A co za tym idzie – większe prawdopodobieństwo, że to właśnie do Was zwróci się ono o pomoc, gdy coś zaniepokoi je w sieci.

Podejrzane kontakty

Za pomocą internetu możemy komunikować się z osobami z najodleglejszych zakątków świata. Przywykliśmy do tego, że w przestrzeni wirtualnej nie ma granic, że każdy może się do nas odezwać, chociażby po to, by spytać, co u nas słychać. Niestety naszą otwartość wykorzystują też oszuści, którzy bazują na różnych technikach manipulacji, by wzbudzić nasze zaufanie, czy próbować nas złowić w sidła przyjaźni lub miłości. Wszystko po to, aby wyciągnąć od nas cenne dane czy wyłudzić pieniądze. Pamiętajcie, zanim komuś zaufacie w sieci i zbudujecie z nim relację, włączcie zdroworozsądkowe myślenie. Zachowajcie też podstawowe zasady bezpieczeństwa:

• Zweryfikujcie, czy osoba, przed którą chcecie się otworzyć, istnieje naprawdę. Prześledźcie jej profile w mediach społecznościowych. Sprawdźcie, czy nie przedstawia tam zbyt idealnego życia, czy ma wielu znajomych, czy jej konto zostało założone niedawno. Spróbujcie wyszukać w sieci jej zdjęcia. Skorzystajcie z opcji wyszukiwania obrazem. Może się okazać, że fotografie potencjalnego oszusta lub oszustki zostały skradzione lub pochodzą np. z banku zdjęć.
• Zróbcie próbę wiarygodności. Namówcie poznaną w sieci osobę na kontakt online z włączoną kamerką lub na spotkanie „w realu”. Jeśli będzie unikać konfrontacji twarzą w twarz, to znak, że może chcieć ukryć swoją prawdziwą tożsamość.
• Uważajcie na oszustwo na „amerykańskiego żołnierza” czy „lekarkę na misji”. Podszywanie się w sieci pod istniejącą lub nieistniejącą osobę w celu złowienia potencjalnej ofiary w sidła miłości to catfishing.
• Ignorujcie natarczywe prośby o przesłanie swoich zdjęć (najczęściej intymnych) lub pieniędzy osobie, której nawet nie widzieliście na oczy. Pod żadnym pozorem nie zdradzajcie jej haseł, loginów, numerów kart płatniczych!
• Z rozwagą twórzcie swój cyfrowy ślad. Oszust na pewno zbierze porozrzucane po sieci okruchy informacji o Was i wykorzysta każdą wiadomość, aby przekonać Was, że cudownym zrządzeniem losu spotkały się dwie bratnie dusze.

Więcej o zagrożeniach związanych z internetowymi znajomościami przeczytacie w naszych aktualnościach: „Uwaga na romance scam!”, „Walentynki online? Sexting – niebezpieczny trend”, „Wirtualna miłość – realne zagrożenie”.

A może relacje „w realu”?

Eksperci podkreślają, że pogorszenie relacji z bliskimi to jeden z objawów zaburzenia równowagi online–offline. Jeśli korzystanie ze smartfona, tabletu, komputera, scrollowanie mediów społecznościowych, granie w gry online są ważniejsze dla Was lub Waszych dzieci od kontaktu z innymi „w realu”, to znak, że powinniście popracować nad budowaniem relacji poza siecią.

„Nic nie zastąpi spędzonych wspólnie momentów – na ulubionych aktywnościach, zabawie czy uprawianiu sportu. Znajdujcie więc czas na rozmowy ze swoimi bliskimi tak często, jak to tylko możliwe. Podczas spotkań starajcie się trzymać telefon poza zasięgiem wzroku, koniecznie wyłączcie dźwięki i powiadomienia. Bądźcie tu i teraz, twórzcie wspomnienia” – pisze Katarzyna Gańko w najnowszym poradniku OSE „Offline znaczy zdrowiej”.

Kontakty podtrzymywane w internecie są ważne i mogą przynieść wiele radości, ale nic nie zastąpi wspólnych chwil spędzonych z rodziną, przyjaciółmi, znajomi. Gdy tylko to możliwe, bądźcie ze sobą – offline!

Więcej podpowiedzi, jak dbać o równowagę w sieci i poza nią, znajdziecie w serii naszych artykułów, które publikujemy w ramach trwającego właśnie roku cyfrowej higieny:

• „Zadbaj o siebie z OSE: 2024 rokiem cyfrowej higieny”,
• „Zadbaj o siebie z OSE: problemowe używanie internetu”,
• „Zadbaj o siebie z OSE: media społecznościowe”,
• „Zadbaj o siebie z OSE: cyfrowy stres”,
• „Zadbaj o siebie z OSE: Dzień Bez Komputera”,
• „Zadbaj o siebie z OSE: pułapka wielozadaniowości”.

Źródła:

Lange R. (red.), (2021), „Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp z dn. 3.06.2024].

Gańko K., (2024), „Offline znaczy zdrowiej. O cyfrowej higienie dla rodziców i wychowawców”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp z dn. 3.06.2024].