Serię „ABC cyberbezpieczeństwa” stworzyliśmy, by przybliżać Wam zagadnienia związane z bezpieczeństwem w sieci, nowymi technologiami i kształtowaniem dobrych nawyków cyfrowych. Za nami już spora dawka wiedzy. Jesteście ciekawi, jak rozwija się nasz cyberbezpieczny alfabet? Zaglądajcie do zakładki „Aktualności” – w poniedziałki i środy zamieszczamy tam kolejne pigułki wiedzy. Dziś czas na literę „F” i nowe hasła. Startujemy! 

Fact-checking

To angielski termin, który oznacza proces weryfikacji faktów w celu dokładnego sprawdzenia wiarygodności informacji. Fact-checkerzy docierają do danych, statystyk, dokumentów źródłowych, merytorycznych analiz, wypowiedzi specjalistów z danej dzieciny, by zweryfikować pojawiające się w mediach i internecie treści. Wykorzystują też różne narzędzia, umożliwiające np. zbadanie autentyczności filmów czy zdjęć. Organizacje fact-checkingowe walczą z dezinformacją, szkodliwą narracją, budują świadomość społeczną. To szczególnie ważne zadanie w dobie rozwoju internetu i mediów społecznościowych, za pomocą których bardzo łatwo rozprzestrzeniane są fałszywe informacje, czyli fake newsy.

Fake news

Internet to skarbnica wiedzy, ale też źródło fałszywych wiadomości, często o sensacyjnym, szokującym charakterze. Fake newsy przyciągają uwagę krzykliwymi nagłówkami i emocjonalnym językiem, co sprawia, że czytamy je chętnie i równie chętnie się nimi dzielimy – np. w mediach społecznościowych. Fałszywe wiadomości najczęściej mają za zadanie manipulować, dezinformować, wprowadzać odbiorców w błąd. Fake newsy niejednokrotnie są też narzędziem do przeprowadzenia ataków phishingowych. Zawarte w nich linki mogą przekierowywać do fałszywych witryn internetowych, których celem jest wyłudzenie naszych danych lub kradzież środków finansowych.

Więcej wiadomości o fake newsach i dezinformacji znajdziecie w tekście „Jak nie wpaść w pułapkę fake newsów?”. 

Fałszywe domeny

Oszuści stosują różne metody, aby wyłudzić od internautów dane osobowe, dane uwierzytelniające do kont bankowych lub serwisów społecznościowych. Jedną z nich jest tworzenie fałszywych stron internetowych podszywających się pod znane podmioty, firmy i instytucje. Co je odróżnia? Zazwyczaj niewiele – może to być błąd w nazwie strony, np. „0” zamiast litery „O”.

Użytkownicy sieci bardzo łatwo mogą wpaść w sidła przestępców i przez nieuwagę zalogować się w oknie fałszywej strony banku, bramce płatności internetowej czy witrynie instytucji łudząco podobnej do tej prawdziwej. Dlatego zawsze zwracajcie szczególną uwagę na to, w co klikacie i gdzie wpisujecie swoje hasła i loginy!

Jeśli traficie na taką fałszywą stronę, warto to zgłosić do CERT Polska. Wystarczy wypełnić formularz dostępny na CERT.PL – zgłoś incydent.  Możecie też przesłać wiadomość SMS zawierającą potencjalnie groźny link. W tym celu wykorzystacie funkcję „przekaż” albo „udostępnij” i wyślijcie wiadomość na numer 799 448 084. Eksperci NASK przyjmą i przeanalizują każde zgłoszenie, a podejrzaną domenę zamieszczą na liście ostrzeżeń przed niebezpiecznymi stronami.

Filtry kontroli rodzicielskiej

W budowaniu zdrowych nawyków cyfrowych dziecka ważna jest rozmowa na temat bezpieczeństwa w sieci. Wsparciem dla rodziców są też rozwiązania technologiczne, które pomagają minimalizować ryzyko kontaktu najmłodszych z niebezpiecznymi materiałami online. Filtry kontroli rodzicielskiej to właśnie oprogramowanie, które ogranicza dzieciom dostęp do szkodliwych lub nieodpowiednich dla ich wieku treści. Jednym z takich narzędzi jest stworzona w ramach Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (OSE) bezpłatna aplikacja ochrony rodzicielskiej – mOchrona. Ułatwia ustalanie zasad dotyczących korzystania z internetu i innych aplikacji oraz daje rodzicom dostęp do informacji o aktywności dziecka na jego urządzeniu.

Aplikację mOchrona można pobrać bezpłatnie na urządzenia mobilne z oficjalnych sklepów z aplikacjami, a także w wersji dla systemu Windows. Więcej informacji o naszej apce znajdziecie na stronie mOchrona i w wywiadzie „5 pytań o… aplikację mOchrona”.

Firewall

Inaczej zapora sieciowa (lub ogniowa). To urządzenie lub oprogramowanie zabezpieczające sieć. Można powiedzieć, że jest to pierwsza linia obrony przed zagrożeniami płynącymi z internetu. Jak działa firewall? Filtruje zarówno dane sieciowe przychodzące, jak i wychodzące z urządzeń cyfrowych. W ten sposób zapora uniemożliwia intruzom nieautoryzowany dostęp do zasobów naszego komputera.

Flaming

Zwrot ten oznacza celowe „zaognianie” (od ang. flame – płomień) dyskusji na forach lub w mediach społecznościowych. Flamerzy inicjują internetowe kłótnie, podczas których uszczypliwości szybko przeradzają się w konflikt przesycony wulgaryzmami, obelgami, a nawet groźbami. W takiej dyskusji merytoryczne argumenty schodzą na dalszy plan, a próba przedstawienia flamerowi faktów zazwyczaj kończy się niepowodzeniem.

Flaming to przykład łamania zasad netykiety. Internetowe kłótnie i wszelkie przejawy „wojny na obelgi” powinniśmy, w celu ich usunięcia, zgłaszać moderatorom.

Więcej o zasadach netykiety przeczytacie w aktualności „Nie krzycz w internecie, czyli ściągawka z netykiety”.

FOMO

To skrót od angielskiego Fear of Missing Out, który oznacza lęk przed odłączeniem, wypadnięciem z obiegu, kiedy akurat nie jesteśmy online. Osoby doświadczające FOMO są rozdrażnione, skarżą się na  poczucie pustki i nudy, a nawet wpadają w panikę czy reagują agresją, gdy nie mają dostępu do sieci i mediów społecznościowych. Ukojenie przynosi obecność smartfona oraz takie proste czynności, jak odblokowywanie urządzenia czy bezwiedne scrollowanie postów. FOMO może dotknąć każdego, niezależnie od wieku, ale badania pokazują, że to nastolatki są na nie szczególnie narażone. Pamiętajmy, że FOMO może doprowadzić do poważnego nadużywania nowych technologii i zwiększać ryzyko uzależnienia.

Więcej na temat FOMO, a także materiałów edukacyjnych przybliżających to zjawisko znajdziecie w aktualności: „Temat lekcji: FOMO i problemowe używanie internetu wśród uczniów” oraz w wywiadzie „5 pytań o… FOMO i problemowe używanie internetu”. Skorzystajcie też z naszego najnowszego bezpłatnego kursu „Zrozumieć FOMO” adresowanego do nauczycieli i rodziców.

Fonoholizm

Choć telefon bardzo ułatwia nam życie, niepostrzeżenie możemy wpaść w pułapkę uzależnienia. Wszystko przez to, że współczesne smartfony oprócz możliwości wykonywania połączeń oferują też szereg funkcjonalności, a przede wszystkim dostęp do sieci – o każdej porze i praktycznie z każdego miejsca. Fonoholizm to nałogowe używanie telefonu komórkowego, które niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji dla naszego zdrowia i funkcjonowania. Problemy ze snem i koncentracją, przemęczenie, izolowanie się od innych, a nawet depresja – to skutki braku kontroli nad czasem, jaki poświęcamy na korzystanie z urządzenia. Walka z uzależnieniem polega na podjęciu długofalowych działań. W przypadku fonoholizmu warto skorzystać z rad specjalisty, który pomoże nam zmierzyć się z problemem i wskaże, jak mądrze wdrażać zdrowe cyfrowe nawyki.

W aktualności „Niebieski Poniedziałek – zadbajmy o zdrowie psychiczne dzieci” przypominamy, gdzie warto szukać wsparcia w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej.