W poprzednich odsłonach cyklu „Cyberbezpieczna biblioteczka” dowiedzieliście się, czym jest FOMO i jak uwrażliwić na to zjawisko dzieci, oraz poznaliście pozytywne aspekty i potencjalne zagrożenia gamingu. W kolejnej części poruszamy niezwykle ważny temat dotyczący szkodliwych treści, na jakie każdego dnia może trafić online Wasze dziecko czy uczeń. Czy blokada treści jest rozwiązaniem? Sprawdźcie!

Internet jest miejscem, w którym każdy znajdzie coś dla siebie. Warto jednak pamiętać, że ma także swoje ciemne strony. Szczególnie narażony na niebezpieczeństwa jest umysł młodego człowieka, który nie wykształcił jeszcze w pełni umiejętności rozróżnienia dobrych i szkodliwych informacji. Dlatego tak istotna w tym procesie jest opieka dorosłego – nauczyciela lub rodzica, który nie tyle stanie się osobą ustanawiającą zakazy, ile dobrym przewodnikiem w wirtualnym świecie.

Szkodliwe treści – ­­czyli jakie?

Mianem szkodliwych treści określa się obrazy, pliki audio, wideo oraz teksty udostępniane w internecie, które mogą mieć negatywny wpływ na psychikę człowieka. To m.in. materiały:

• promujące niewłaściwe zachowania,
• pokazujące przemoc i okrucieństwo,
• nawołujące do działań szkodliwych dla zdrowia,
• ukazujące treści pornograficzne,
• nakłaniające do dyskryminacji,
• szerzące mowę nienawiści i fake newsy.

Tego rodzaju treści znajdujące się w przestrzeni wirtualnej wywołują skrajnie negatywne emocje, uczucie przygnębienia czy zaniepokojenia. Dotyczy to nas wszystkich, niezależnie od wieku. W internecie na młodych czyha wiele niebezpieczeństw – cyberprzemoc, nawiązywanie relacji z nieznajomymi, szkodliwe i nielegalne treści. Wszystko to może mieć negatywny wpływ na rozwój emocjonalny dziecka. Zdarza się, że już sporadyczny czy nawet pojedynczy kontakt oddziałuje na samopoczucie młodego człowieka. Regularne obcowanie ze źródłem szkodliwych informacji może nie tylko zmienić sposób postrzegania świata, ale nawet wywołać zachwianie osobowości.

Zabawa w świecie online – zagrożenie w świecie offline

Jedno jest pewne: dzieci będą podążać własnymi ścieżkami, zgłębiając internet. O ile same nie natrafią na szkodliwe treści, o tyle rówieśnicy mogą przed nimi odkryć to, czego sami nie chcielibyście im pokazywać. Nie ma więc jednego sposobu na to, by skutecznie ochronić młodego internautę przed wszystkimi zagrożeniami. Dlatego tak istotna jest rozmowa na temat tego, co i dlaczego interesuje Wasze dziecko w wirtualnym świecie.

Oto kilka przykładów treści, na które szczególnie warto zwrócić uwagę. Jeśli Wasze dziecko interesuje się podobną tematyką, powinno to wzbudzić Waszą czujność, wywołać chęć rozmowy.

• Patostreamy – to nagrania i relacje, często transmitowane na żywo, ukazujące zachowania uznawane za szkodliwe, destrukcyjne. Pokazują np. upijanie się, bijatyki, sceny wulgarnego wyzywania i obrażania, przemoc domową i seksualną, okrucieństwo wobec zwierząt, zażywanie narkotyków. Młodzi ludzie często nie zdają sobie sprawy z wpływu, jaki na rozwój ich psychiki ma oglądanie tego typu treści.
• Fake newsy – w dzisiejszym natłoku informacji czasem nawet dorosłym trudno jest odróżnić prawdziwą wiadomość od dezinformacji. Pomóżcie dziecku odnaleźć się w tym świecie, polecajcie sprawdzone źródła, uczcie krytycznego myślenia, podawania w wątpliwość tego, co zobaczy czy przeczyta w internecie.
• Internetowe wyzwania (challenge) – mimo swej często na pozór zabawnej treści mogą stać się realnym zagrożeniem dla życia lub zdrowia. Materiały wideo rozprzestrzeniające się w sieci w ekspresowym tempie stają się dla młodych odbiorców zachętą do sprawdzania własnych możliwości. Zdarza się, że zadania są niebezpieczne lub mogą prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych, a w niektórych przypadkach nawet zagrażać życiu.

Wspólne zasady, wsparcie i uświadamianie

Bycie świadomym nauczycielem i rodzicem niesie za sobą ponoszenie odpowiedzialności za wyznaczanie granic nie tylko tych w świecie realnym, ale – o czym często zapominamy – również wirtualnym. Pomocne okażą się darmowe narzędzia, które dostosują treści zgodnie z określonym wiekiem użytkownika urządzenia mobilnego. Jednym z nich jest mOchrona – nasza bezpłatna aplikacja, która wspiera rodziców w zapewnieniu dzieciom bezpieczeństwa w sieci. Ułatwia ustalanie reguł dotyczących korzystania z internetu i aplikacji oraz daje dostęp do aktywności dziecka na urządzeniu. Pomaga w zdiagnozowaniu potencjalnych problemów i zagrożeń, a także w odpowiednim reagowaniu na nie.

Zdrowa relacja i poczucie bezpieczeństwa to podstawa, która buduje świadomość młodego użytkownika internetu. Wspólne ustalenie reguł korzystania z sieci powinno poprzedzić pierwsze wejście do świata online. Oczywiście nie da się kontrolować każdego kroku dziecka w internecie, jednak rozmowa i uświadamianie jest tu kluczową rolą dorosłego. Dzięki zbudowaniu silnej relacji, opartej na wzajemnym zaufaniu, będziecie mieć pewność, że kiedy coś zaniepokoi Wasze dziecko, to właśnie do Was zwróci się ono o pomoc lub radę w tej sprawie.

Na dobry początek polecamy Waszej uwadze cykl materiałów stworzonych w ramach kampanii edukacyjnej „Bądź z innej bajki”, który przypomina rodzicom i dzieciom, że internet nie zawsze jest miejscem bezpiecznym, choć bardzo atrakcyjnym. Kilkuminutowe animacje staną się idealnym pretekstem do dalszych rozmów na temat zagrożeń w sieci. W ramach kampanii powstały cztery bajki:

• Królowa Śniegu #patostreamy

• Czerwony Kapturek #cyberprzemoc

• Złota Rybka #grooming

• Śpiąca Królewna #FOMO

Jeśli zechcecie pogłębić wiedzę, zachęcamy również do wysłuchania podcastów i zapoznania się z broszurami dostępnymi na stronie kampanii. 

Jak pomóc?

Jeśli doszło do kontaktu dziecka ze szkodliwymi materiałami – reagujcie, zarówno w domu, jak i w szkole. Otoczcie dziecko opieką, wysłuchajcie, okażcie wsparcie. Pamiętajcie, że niektóre szkodliwe treści mogą bardzo ciekawić dzieci, wywoływać ekscytację. Nie oceniajcie, tylko starajcie się zrozumieć, dlaczego dziecko się nimi interesuje, wyjaśniajcie też różnicę między prezentowanymi treściami a tym, jak wygląda prawdziwe życie.

Musicie też wiedzieć, że szkodliwe treści nie zawsze naruszają prawo, ale są wyjątki. Rozpowszechnianie materiałów m.in. związanych z seksualnym wykorzystywaniem dzieci jest karalne! Takie przypadki bezwzględnie zgłaszajcie na policję, możecie również skorzystać z pomocy zespołu Dyżurnet.pl.

Skorzystajcie także z naszych materiałów dostępnych na platformie OSE IT Szkoła.

• Poradnik dla rodziców „Szkodliwe treści w internecie”. Publikacja przedstawia zagadnienia związane ze szkodliwymi treściami oraz ich wpływem na uczniów. Można w niej znaleźć nie tylko definicję tego zjawiska, ale też opis jego skali i konsekwencji związanych z kontaktem ze szkodliwymi materiałami, a także przykładowe działania profilaktyczne, jakie może podjąć szkoła.
• Poradnik dla nauczycieli „Szkodliwe treści w internecie. Nie akceptuję, reaguję!”. Poradnik omawia wybrane niebezpieczne zjawiska, z jakimi dzieci mogą zetknąć się w internecie, a także ich wpływ na psychikę młodych użytkowników internetu.
• Poradnik „ABC cyberbezpieczeństwa”. W publikacji znajdziecie ponad 150 ułożonych alfabetycznie haseł, dotyczących z jednej strony zagrożeń w sieci, a z drugiej – zdrowych cyfrowych nawyków.

Pamiętacie nasz cykl aktualności „Lekcja o cyberbezpieczeństwie”, w którym polecaliśmy Wam scenariusze zajęć dotyczące internetowych zagrożeń? Jeśli szukacie pomysłu na lekcje dotyczące szkodliwych treści, koniecznie zajrzyjcie do naszych artykułów:

• „Lekcja o cyberbezpieczeństwie: szkodliwe treści”,
• „Lekcja o cyberbezpieczeństwie: patostreamy”,
• „Lekcja o cyberbezpieczeństwie: niebezpieczne kontakty online".

„Cyberbezpieczna biblioteczka” ciągle się rozrasta. Już za tydzień na jej wirtualnych półkach znajdziecie kolejne godne uwagi materiały. Bądźcie z nami!