Mamy nadzieję, że nasz cykl „Cyberbezpieczna biblioteczka” pomaga Wam odnaleźć się w cyfrowym świecie – dostarcza wiedzy na temat zagrożeń, z jakimi można się zetknąć w sieci. Czy wiedzieliście, że korzystając z internetu, każdy z użytkowników niemal codziennie pozostawia za sobą unikalny cyfrowy ślad? Przypomina on… ślady zwierząt, za którymi podążają myśliwi w lasach. Na Was w internecie również czyhają tropiciele. Wasz rozbudowany cyfrowy ślad dostarcza im więcej cennych informacji, niż możecie przypuszczać. Dlatego dziś podpowiemy Wam, jak chronić siebie i swoje dzieci przed cyfrowymi myśliwymi.

Czym jest cyfrowy ślad?

Niezależnie od tego, ile czasu spędzacie w internecie, z każdym nowym kliknięciem, zakupem online, postem w mediach społecznościowych czy udostępnioną relacją wideo tworzycie swój unikalny cyfrowy ślad. Choć to tylko okruszki wiadomości, musicie wiedzieć, że mogą mieć realny wpływ na Waszą prywatność i bezpieczeństwo Waszych np. finansów w internecie.

Cyfrowy ślad odciska każda, nawet najmniejsza działalność w sieci: są to wszelkie informacje przesyłane przez Was online, zarówno w trakcie wypełniania formularzy, wysyłania maili, tworzenia wpisów w social mediach, dodawania komentarzy, jak i publikowania zdjęć czy filmów. To także informacje udostępniane przeglądarkom i aplikacjom, z których korzystacie, takie jak adres IP czy lokalizacja. Ślad pozostawiają również godzina logowania i wylogowania, pliki cookies odwiedzanych stron i wiele innych z pozoru bezpiecznych działań w internecie. Wydaje Wam się, że jesteście anonimowi w sieci? Najprawdopodobniej to złudne wrażenie!

Jak zachować anonimowość w sieci?

Dziś coraz więcej codziennych spraw i zadań przeniosło się do świata online, dlatego zachowanie całkowitej anonimowości w sieci jest praktycznie niemożliwe. Warto jednak utrudniać cyberprzestępcom kradzież naszych wrażliwych danych. Jak możecie to zrobić?

• Szyfrowanie sieci. Korzystajcie z sieci VPN (ang. Virtual Private Network). To tunelowe połączenie pozwala anonimowo surfować po internecie, zapewnia ochronę przed cyberprzestępcami, kiedy korzystacie z publicznych sieci Wi-Fi, a także ukrywa Waszą aktywność przed dostawcą internetu.
• Wyłącz lokalizację. Coraz częściej serwisy proponują, tuż po wejściu na stronę, udostępnienie własnej lokalizacji. Czemu może to służyć? Na tej podstawie bardzo łatwo dowiedzieć się, kim jesteście, ustalić, gdzie mieszkacie czy pracujecie. Zanim wyrazicie zgodę, zastanówcie się, czy takie informacje są niezbędne do skorzystania z konkretnej strony. To samo tyczy się także aplikacji!
• Uwierzytelnianie dwuskładnikowe. Warto korzystać z niego na wszelkich możliwych platformach. Ten prosty trik pozwoli uniknąć włamania się na Wasze konta w przypadku złamania, wykradzenia lub upowszechnienia hasła. Na czym polega? Podczas logowania nie tylko wpisujecie swoje ustalone wcześniej silne hasło, ale też używacie dodatkowego zabezpieczenia, jakim może być np. skan palca lub kod wygenerowany przez specjalną aplikację
• Ustawienia prywatności. Zanim udostępnicie coś w internecie, pomyślcie, czy chcecie dzielić się swoim zdjęciem lub filmikiem z całym światem. Sprawdzajcie ustawienia prywatności, twórzcie wąskie, zaufane grupy osób, do których trafić ma post. Nigdy nie wiadomo, kto kryje się po drugiej stronie ekranu!
• Dostosujcie wybory. Zanim klikniecie „wyrażam zgodę na wszystkie pliki cookie”, sprawdźcie, co kryje się pod przyciskiem ustawienia zaawansowane. W wielu przypadkach korzystanie ze stron jest możliwe bez zaznaczenia wszystkich preferencji.
• Tryb incognito. Większość przeglądarek udostępnia tryb incognito (tryb prywatny), który pozwala przeglądać internet z zachowaniem większej anonimowości niż przy standardowych ustawieniach.
• Skany dokumentów. Zwróćcie szczególną uwagę na treści, które publikujecie. Nie udostępniajcie swoich danych wrażliwych, skanów ważnych dokumentów. Jeśli takie informacje trafią w niepowołane ręce, mogą posłużyć do kradzieży tożsamości.

Nie twórzcie cyfrowego śladu dziecka

Każdy z nas ma prawo do budowania swojej tożsamości zarówno w świecie realnym, jak i cyfrowym. Dziś często cyfrowy ślad dziecka tworzony jest jeszcze przed jego narodzeniem. Szczęśliwi rodzice publikują zdjęcia USG, chcąc podzielić się swoim szczęściem z całym światem. Warto się jednak zastanowić, co nam daje takie udostępnianie. Czy nie lepiej podzielić się tymi wiadomościami z osobami, którym rzeczywiście na tym zależy i które realnie ucieszą się z takiej informacji?

Pozwólcie dzieciom na tworzenie własnego śladu cyfrowego, świadomie i umiejętnie pokazując im jasne i ciemne strony internetu. Zapoznajcie je z zasadami higieny cyfrowej, wspólnie ustalcie reguły korzystania z sieci, które będą obowiązywać wszystkich domowników, towarzyszcie swoim dzieciom w odkrywaniu wirtualnej rzeczywistości. Warto również zwrócić uwagę na fakt, że regulaminy większości portali społecznościowych wyznaczają dolną granicę wieku, w jakim użytkownicy mogą rozpocząć korzystanie z ich platformy – najczęściej konta mogą zakładać użytkownicy po ukończeniu 13. roku życia. Do tego czasu to właśnie Wy, rodzice, powinniście stać na straży prywatności Waszego dziecka i analizować każdą udostępnianą na jego temat informację. Pozwólcie dzieciom opowiedzieć własną historię, budować wizerunek, decydować o tym, co chcą udostępnić, a co pozostawić tylko dla siebie, jednocześnie edukujcie, jakie mogą być konsekwencje konkretnych działań.

Rodzicu, pamiętaj o tym!

W przypadku publikacji zdjęć dziecka niepełnoletniego należy zawsze patrzeć na udostępniane treści z perspektywy długoterminowej. Zdarza się, że to, co wydaje Wam się zabawne dziś, za kilka lat ośmieszy Wasze dziecko w oczach rówieśników. W internecie nic nie ginie, a żaden rozsądny rodzic nie chce przecież zapewniać takiego startu w cyfrowy świat swojemu dziecku. Publikując zdjęcia na portalach rodzicielskich, również należy zachować szczególną ostrożność – dostęp do takich grup może mieć każdy użytkownik. O tym szczególnie warto pamiętać, zamieszczając materiały dotyczące dzieci:

1. Zdjęcia czy filmy umieszczane w serwisach społecznościowych nie mają żadnego zabezpieczenia przed kopiowaniem.
2. W ogólnodostępnych serwisach nie można sprawdzić, kto widział zdjęcie i czy je pobrał.
3. Nawet jeżeli po jakimś czasie zdecydujecie o usunięciu zdjęcia, nie oznacza to usunięcia wszystkich jego istniejących kopii.
4. Każdy materiał udostępniany w internecie prawdopodobnie zostanie w nim na zawsze.
5. Bardzo często wizerunek dziecka na zdjęciu łatwo powiązać z innymi danymi, np. jego imieniem, adresem, przedszkolem czy szkołą, aktualnym miejscem pobytu.
6. Nie należy publikować treści prezentujących krępujące dla dziecka sytuacje, czynności higieniczne, stany chorobowe lub elementy nagości.
7. W żadnym przypadku nie należy udostępniać w internecie danych osobowych dziecka, kopii dokumentacji medycznej, w tym wyników badań, opinii poradni psychologicznych/pedagogicznych, dokumentacji sądowej.
8. Zwracajcie uwagę na opis zdjęcia i użyte hashtagi. Osoby o skłonnościach pedofilskich mogą poszukiwać konkretnych opisów za pomocą tych słów kluczowych.
9. Warto omówić zasady ochrony prywatności dziecka z członkami rodziny, tak aby wszyscy konsekwentnie je stosowali. To szczególnie ważna kwestia w przypadku np. konfliktów rodzicielskich czy różnego poziomu cyfrowych kompetencji opiekunów.

Po więcej informacji zapraszamy do bezpłatnej publikacji „Cyfrowy ślad małego dziecka”, przygotowanej przeze ekspertów Dyżurnet.pl. Dowiecie się z niej, jak dbać o prywatność Waszego dziecka w internecie.