Pojęciem, które pojawia się w tym kontekście jest wellbeing – najczęściej tłumaczony na polski właśnie jako dobrostan. Odnosi się między innymi do stanu zdrowia i poczucia szczęścia.

Dobrze czy źle?

Rozwój nowych technologii sprawia, że coraz trudniej jest zapanować nad tym, w jakim wymiarze ich używamy. Nie ma w tym nic złego, że często wybieramy drogę na skróty i np. wspomagamy się smartfonem w sytuacjach, w których kiedyś nie było to możliwe. Przykłady? Można je mnożyć! To chociażby korzystanie z komunikatorów i bycie w stałym kontakcie z innymi, powiadomienia o ważnych wydarzeniach, dzięki czemu nie musimy śledzić aktualności, nawigacja, liczne aplikacje służące m. in. do umawiania wizyt lekarskich, robienia zakupów, płatności i wielu innych aktywności.

Jeśli dołożymy do tego fakt, że spędzamy dzień przed laptopem, bo tego wymaga praca, a wieczór przed telewizorem lub konsolą, bo tak najłatwiej się zrelaksować – to ekranów w naszym życiu robi się dużo. Czy aby nie dużo za dużo?

– Skutki nadmiernego używania urządzeń cyfrowych możemy zauważyć zarówno w wymiarze fizycznym, jak i psychicznym. W tym pierwszym to choćby ból głowy lub szyi, zmęczenie, zaburzenia snu, w drugim – przeciążenie informacyjne, stres cyfrowy lub FOMO – mówi Anna Borkowska, ekspertka ds. edukacji cyfrowej w NASK.

Ważne pojęcia

O ile symptomy fizyczne z pewnością umiecie rozpoznać, te odnoszące się do dobrostanu psychicznego, mogą wymagać dodatkowego wyjaśnienia. Być może zetknęliście się z takim problemem u kogoś bliskiego albo dotyczy on właśnie Was?

• Przeciążenie informacyjne – to stan, w którym nadmiar napływających do nas bodźców, w tym informacji, utrudnia wykonywanie zadań. To sytuacja, w której nie możemy się skoncentrować, odczuwamy zmęczenie, niepokój, a nawet lęk. W konsekwencji tracimy motywację i obniżamy swoją wydajność. Tym, co sprzyja przeciążeniu informacyjnemu jest tzw. multitasking, czyli wielozadaniowość. Jeśli wydaje Wam się, że wykonując kilka czynności jednocześnie – np. słuchając wykładu i odpisując na maile – jesteście bardziej efektywni, to w rzeczywistości jest zupełnie odwrotnie.
• Stres cyfrowy – to pojęcie ściśle związane z powyższym. Mówimy o nim, kiedy przeciążenie informacyjne i ogólne przebodźcowanie doprowadza nasz organizm do silnego napięcia. Odczuwamy wtedy nie tylko dyskomfort, ale również mamy problemy z radzeniem sobie z codziennymi obowiązkami – szkolnymi, zawodowymi czy rodzinnymi, a nawet problemy ze zdrowiem.
• FOMO, czyli lęk przed odłączeniem (ang. Fear of Missing Out) – to kolejne, dosyć już powszechne, zjawisko związane z nadużywaniem urządzeń ekranowych. Mówimy o nim, kiedy dana osoba odczuwa niepokój w sytuacji, w której nie ma dostępu do sieci lub swojego urządzenia, np. smartfona. Skąd bierze się taki stan? To obawa, że w czasie, kiedy będziemy offline, ominie nas coś bardzo ważnego.

FOMO objawia się m. in. poprzez:

• poczucie stałego przymusu trzymania telefonu blisko siebie,
• reagowanie na każde powiadomienie lub dźwięk dobiegający z urządzenia,
• długie godziny spędzane w mediach społecznościowych,
• poczucie pustki w przypadku, gdy telefon milczy,
• wahania nastrojów zależne od pozytywnych lub negatywnych reakcji na własne posty,
• bezustanne porównywanie się z innymi na podstawie materiałów zamieszczanych w sieci.

Zauważyliście u siebie któryś z wymienionych symptomów? Jeśli tak – koniecznie zadbajcie o swój dobrostan. Dobra wiadomość jest taka, że opisane zjawiska i ich skutki są odwracalne – wymaga to jednak pracy.

Co robić?

– To bardzo ważne, żeby przyjrzeć się swoim codziennym nawykom, związanym z korzystaniem z urządzeń cyfrowych. Jak wiele czasu im poświęcamy? Czy za każdym razem, kiedy sięgamy po smartfona, mamy w tym jakiś cel? A może ostatnia godzina minęła nam na scrollowaniu mediów społecznościowych bez wyraźnego powodu? Czy jesteśmy mniej wypoczęci, jeśli przed zaśnięciem, zamiast w książkę wpatrujemy się w ekran? Nasz cyfrowy wellbeing jest sumą tych wszystkich drobnych, codziennych sytuacji – tłumaczy Anna Borkowska z NASK. – Spróbujmy sobie odpowiedzieć na tego typu pytania. Jeśli uważamy, że powinniśmy coś zmienić w swoich nawykach, postarajmy się to zrobić – dodaje ekspertka.

A jak nad tym zapanować? Mamy dla Was kilka podpowiedzi:

• Kontrolujcie czas spędzany w sieci – choćby za pośrednictwem funkcji, zawartej w większości smartfonów, która pozwala sprawdzić, ile godzin urządzenie było w użyciu.
• Ograniczajcie multitasking – postarajcie się skupiać jednocześnie tylko na jednej czynności. Z pewnością szybko zauważycie różnicę na korzyść.
• Dbajcie o jakościowy czas offline – jeśli spotykacie się z rodziną lub przyjaciółmi, odłóżcie telefon. Wyłączajcie powiadomienia, kiedy czytacie lub wychodzicie na spacer czy trening.

Tyle na początek!

Chcecie dowiedzieć się więcej na temat wellbeingu w kontekście cyfrowej higieny? Polecamy nasze materiały:

• poradnik „Mniej znaczy więcej – o multiscreeningu i wielozadaniowości”;
• poradnik „Offline znaczy zdrowiej. O cyfrowej higienie dla rodziców i wychowawców”;
• kursy e-learningowe, które publikujemy w ramach kampanii „Fomowscy i Jomowscy”.