Dbanie o cyfrową higienę to nasz wspólny obowiązek. Chcemy Wam w tym pomóc, dlatego oddajemy w Wasze ręce cztery plakaty dotyczące najważniejszych zagadnień związanych z równowagą online–offline. Nasze nowe materiały są nie tylko źródłem wiedzy, ale również praktycznym wsparciem dla nauczycieli, uczniów i rodziców. Przyjrzyjcie się wyzwaniom współczesnego świata online, pobierzcie bezpłatne materiały i razem z nami budujcie zdrowsze relacje z cyfrowym światem!

Problemowe używanie internetu

Problemowe używanie internetu (PUI) to zjawisko, które dotyka coraz większej liczby osób, szczególnie młodych. Polega na nadmiernym i niekontrolowanym korzystaniu z internetu, co negatywnie wpływa na zdrowie, relacje z bliskimi oraz wyniki w nauce czy pracy. Objawia się trudnościami z odłożeniem urządzeń, kompulsywnym przeglądaniem mediów społecznościowych czy graniem online kosztem innych aktywności.

Zastanawiacie się, czy dotyka Was PUI? A może jest to problem Waszych dzieci bądź uczniów? Okazuje się, że problemowe używanie internetu jest zjawiskiem częstszym, niż może się wydawać. Popatrzmy na statystyki (Lange, 2023):

• Prawie co trzeci nastolatek (31%) wykazuje się wysokim natężeniem wskaźników PUI, a ośmiu na stu – bardzo wysokim.
• Ponad 40% nastolatków twierdzi, że brak dostępu do internetu wpłynąłby negatywnie na jakość ich życia, czyniąc je mniej satysfakcjonującym.
• Średni dzienny czas korzystania z mediów społecznościowych wśród nastolatków to 4 godziny i 12 minut. 16,2% badanych deklaruje, że nie jest w stanie wytrzymać bez mediów społecznościowych dłużej niż godzinę.
• Z powodu korzystania z mediów społecznościowych niespełna jedna czwarta młodzieży (23,8%) często zaniedbuje swoje obowiązki domowe, natomiast prawie trzech na dziesięciu nastolatków (28,7%) często zaniedbuje obowiązki szkolne z powodu używania mediów społecznościowych.

Jak zadbać o równowagę między aktywnościami w sieci i poza nią? Jakie objawy PUI powinny Was zaniepokoić? Odpowiedzi szukajcie na naszym plakacie „Nadużywanie internetu i urządzeń ekranowych”!

Multiscreening i wielozadaniowość

Badania „Nastolatki 3.0”, realizowane przez NASK, wyraźnie wskazują, że czas spędzany przez młodych ludzi online stale się wydłuża. Obecnie to średnio 5 godzin i 36 minut dziennie – o ponad godzinę dłużej niż jeszcze cztery lata temu. Dodatkowo – aż 9 na 10 polskich internautów powyżej 15. roku życia to multiscreenersi, korzystający z kilku ekranów jednocześnie (dane IAB Polska, 2020).

Przyczyn wielozadaniowości i multiscreeningu – wśród młodych ludzi i nie tylko – można wymienić sporo. Należą do nich między innymi: zapotrzebowanie na informacje, unikanie nudy, czy FOMO, czyli lęk przed tym, że coś nas ominie w sieci, kiedy akurat będziemy offline.

Jaką cenę za to płacimy? Całkiem sporą, bo o ile do pewnego momentu coraz to nowe bodźce są nam potrzebne, to później łatwo dojść do etapu przestymulowania układu nerwowego, a to już realnie może zmienić nasze samopoczucie – na gorsze.

Jakie są zatem negatywne skutki wielozadaniowości, w tym multiscreeningu?

• Pogorszenie koncentracji uwagi – okazuje się, że robiąc kilka rzeczy jednocześnie, nie koncentrujemy się tak naprawdę na żadnej z nich. Nasz mózg może być w pełni skupiony tylko na jednym zadaniu.
• Uszczerbek pamięci roboczej – inaczej mówiąc: pamięci operacyjnej. Nadmiar płynących do nas z różnych źródeł informacji sprawia, że zwiększa się „obciążenie poznawcze” i pogarsza zdolność do zapamiętywania.
• Utrudnione uczenie się – nawet jeśli wydaje Wam się, że przeglądanie smartfona podczas np. webinaru w niczym nie przeszkadza, bo macie podzielną uwagę – tak nie jest. Korzystanie z urządzeń ekranowych do czynności niezwiązanych z nauką zakłóca efektywne przyswajanie wiedzy.
• Stres – multitasking przyczynia się do zwiększonego uwalniania hormonów stresu, co może prowadzić do pogorszenia jakości życia, a nawet problemów zdrowotnych.
• Problemy ze snem – zdrowy sen jest podstawą naszego samopoczucia i prawidłowego funkcjonowania. Tymczasem – wielogodzinna ekspozycja na ekrany lub korzystanie ze smartfona bezpośrednio przed zaśnięciem, mogą znacząco pogorszyć jego jakość.

Drugi z serii naszych plakatów – „Multiscreening i wielozadaniowość” – omawia blaski i cienie multitaskingu. Znajdziecie tam też porady, jak zadbać o swój cyfrowy dobrostan. Przede wszystkim: stawiajcie na monotasking, czyli jedno zadanie naraz!

Cyfrowa higiena a media społecznościowe

Nadużywanie social mediów stało się jednym z najczęstszych problemów związanych z cyfrowym światem. Długie godziny spędzane na przewijaniu postów, sprawdzaniu powiadomień i porównywaniu się z innymi użytkownikami mogą prowadzić do problemów emocjonalnych, takich jak stres, lęk czy obniżony nastrój. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak bardzo media społecznościowe mogą wpływać na nasze samopoczucie i zdrowie psychiczne. Cyfrowa higiena, w kontekście nadużywania tych platform, polega na świadomym zarządzaniu czasem spędzanym online oraz ustalaniu zdrowych granic w korzystaniu z mediów społecznościowych.

Aby zadbać o swoją cyfrową higienę, warto wprowadzić proste zasady, takie jak ograniczenie czasu użytkowania aplikacji społecznościowych do kilku minut dziennie lub ustalenie konkretnych godzin, w których będziemy korzystać z tych mediów. Pomaga to uniknąć ciągłego sprawdzania powiadomień i zredukować stres związany z niekończącym się strumieniem informacji. Ponadto istotne jest, aby nie przeglądać mediów społecznościowych przed snem, ponieważ może to zakłócać nasz rytm dobowy i negatywnie wpływać na jakość snu. Wprowadzenie takich nawyków jak regularne przerwy od ekranu i angażowanie się w aktywności offline pozwala na poprawę jakości życia w cyfrowym świecie.

Jak zadbać o swoje dobre samopoczucie w mediach społecznościowych? Czy trzeba poddawać się presji idealnego świata kreowanego na potrzeby social mediów? Koniecznie porozmawiajcie na ten temat ze swoimi dziećmi i uczniami. Pomoże Wam w tym trzeci z serii naszych plakatów – „Media społecznościowe a dobrostan psychiczny”.

Stres cyfrowy

Stres cyfrowy jest pojęciem stosunkowo nowym, ale nie dotyczy nowego zjawiska – nasilających się przejawów coraz większej zależności od urządzeń ekranowych. Najprościej mówiąc: to napięcie wywołane nadmiarem technologii i wynikającym z tego przebodźcowaniem. Co bardzo ważne – może dotykać osób w każdym wieku, również dzieci i nastolatków.

Skutkiem przeciążenia informacyjnego jest nie tylko dyskomfort. To także brak lub spadek motywacji, utrata zainteresowania codziennymi sprawami, trudności w radzeniu sobie z obowiązkami – szkolnymi, zawodowymi czy rodzinnymi.

Pokonanie stresu cyfrowego opiera się w dużej mierze na wypracowaniu pewnych nawyków. Można to zrobić w każdym wieku, ale w przypadku najmłodszych użytkowników internetu dobrze jest zacząć jak najwcześniej. Jeśli to możliwe – już w momencie, w którym dziecko otrzymuje swoje pierwsze urządzenie z dostępem do sieci. Najlepszym sposobem na kształtowanie zdrowych nawyków cyfrowych jest ustalanie zasad dotyczących korzystania z internetu wspólnie z dzieckiem. Mogą one dotyczyć np. ograniczenia dostępu do określonych treści, czasu spędzanego przed ekranem, czy sytuacji, w których nie używamy smartfona, np. podczas posiłków.

Ostatni z serii naszych plakatów – „Stres cyfrowy i przeciążenie informacyjne” – pomoże Wam nie tylko wprowadzić w życie zdrowe nawyki w zakresie korzystania z sieci i urządzeń cyfrowych, ale też podpowie, jak zadbać o swój dobrostan psychiczny w świecie zdominowanym przez napływające zewsząd bodźce.

Źródła:

Aktualności na stronie ose.gov.pl: „Multiscreening – jak wpływa na nasz mózg”?, „Stres cyfrowy – czym jest i jak go pokonać?”, „Zadbaj o siebie z OSE – problemowe używanie internetu” [online, dostęp dn. 14.01.2025].

Lange R. (red.), (2023), „Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 14.01.2025].