Jeśli czasem czujecie się zagubieni w wirtualnym świecie, a obco brzmiące nazwy nic Wam nie mówią – koniecznie śledźcie nasz cyberbezpieczny alfabet! Dziś hasła na literę „H”. Poprzednie odcinki serii znajdziecie oczywiście na OSE IT Szkole w zakładce „Aktualności”. Miłej lektury!

Haker

To osoba wykazująca się bardzo dużymi umiejętnościami informatycznymi. Haker dobrze zna języki programowania i systemy operacyjne, a internet nie ma przed nim żadnych tajemnic. W powszechnej opinii utarło się, że haker to cyberprzestępca, który wykorzystuje błędy, luki i złośliwe oprogramowanie, by przeprowadzić atak na system komputerowy. Jeśli jednak chcemy być precyzyjni, powinniśmy odróżnić hakera od crackera. Brzmi podobnie?

Członkowie społeczności hakerskiej, znani jako white hats (białe kapelusze), to grupa pasjonatów informatyki, programistów, wysoko wyspecjalizowanych ekspertów, którzy szukają podatności systemów komputerowych, ale robią to zgodnie z prawem – na wyraźne polecenie i za zgodą administratorów. Co więcej, hakerzy są poszukiwani szczególnie przez duże koncerny czy agencje rządowe, by chronić nas przed crackerami – black hats (czarnymi kapeluszami), którzy w przeciwieństwie do cyfrowych dżentelmenów swoje umiejętności wykorzystują do działań przestępczych.

Haktywista

Jeśli powiemy, że grupa Anonymous jest przykładem haktywistów, chyba nikt nie będzie miał wątpliwości, co oznacza to pojęcie, które powstało z połączenia dwóch angielskich słów „hacking” – hakowanie i „activism” – aktywista.

Haktywiści, używając komputerów, sieci i swoich umiejętności, działają poza prawem, ale zawsze kierują się szlachetnymi pobudkami. Walka o wolność obywateli, prawdę, dostęp do informacji, sprzeciw wobec niesprawiedliwości, dyskryminacji, złych decyzji rządzących: to motywacje anonimowych specjalistów od łamania wszelkich zabezpieczeń. Atak na rządowe strony czy upublicznianie tajnych dokumentów – dla nich to nic trudnego. Haktywista to też nikt inny, jak gray hat (szary kapelusz), czyli osoba, która potrafi działać w dobrej wierze, choć niekoniecznie zgodnie z obowiązującym prawem.

Happy slapping

Zapewne wielu z Was natknęło się w sieci na filmik, na którym przypadkowa ofiara została znienacka zaatakowana, a całe zajście nagrano, najczęściej smartfonem. Rozśmieszyć odbiorców i oczywiście zwiększyć statystyki „kliknięć” – taki cel mają twórcy „zabawnej przemocy”. Happy slapping nie ma jednak nic wspólnego z komedią, jeśli uświadomimy sobie, że to forma cyberprzemocy, której powinniśmy się stanowczo przeciwstawiać. Szczególnie że nagrania tego typu bardzo szybko rozprzestrzeniają się w sieci, a skutki agresji w internecie mogą być długofalowe i wiązać się z poważnymi problemami psychosomatycznymi, depresją, lękiem oraz obniżonym poczuciem wartości ofiary.

Chcecie wiedzieć, jak chronić dziecko przed cyberprzemocą oraz w jaki sposób reagować, gdy padnie ofiarą ataku w sieci? Zapraszamy do lektury naszej aktualności „Temat lekcji: cyberprzemoc”. Młodsze dzieci zachęcamy też do udziału w kursie „Owce w sieci – Zabawa w śnieżki”, który przybliża problem happy slappingu.

Hasło

To nic innego jak szyfr, który chroni nasz sprzęt przed atakiem cyberprzestępców. Silne, bezpieczne hasło to strażnik cyfrowych danych przechowywanych w różnych miejscach. Dostęp do portalu społecznościowego, bankowości elektronicznej czy skrzynki e-mail powinien być chroniony odpowiednim zabezpieczeniem. Czyli jakim?

Zasady tworzenia silnych haseł stale się zmieniają, bo też przestępcy doskonalą swoje metody działania. Ostatnie rekomendacje CERT Polska zwracają uwagę na długość hasła – minimum 12 znaków. Dobrze jest też stosować szyfry łatwe do zapamiętania, ale niemożliwe do odgadnięcia dla potencjalnych przestępców. Sprawdzi się wplatanie obcojęzycznych zwrotów we frazy, które tworzą długie hasło, np. DwaBialeLatajaceSophisticatedKroliki.

Nowe rekomendacje dotyczące tworzenia silnych i bezpiecznych haseł znajdziecie w aktualności „Bezpieczni w sieci z OSE: bezpieczne logowanie”.

Hazard w internecie

Hazard kojarzy nam się głównie z kasynem, ruletką, kartami i… grą na pieniądze. Powszechny dostęp do sieci sprawił, że dziś nie musimy nawet wychodzić z domu, by sprawdzić, czy Fortuna nam sprzyja. Niestety, niewinna zabawa może przerodzić się w uzależnienie. Z czym to się wiąże? Z wyczerpaniem fizycznym, emocjonalnym, a także poważnym kryzysem psychicznym.

Warto pamiętać, że hazard w sieci ma niejedno oblicze. Mogą się z nim zetknąć już najmłodsi pasjonaci gier komputerowych, w które „zaszywane” są elementy hazardowe. Przykładem mogą być loot boxy (skrzynki z łupem), czyli artefakty oferujące losową zawartość, która może zwiększyć szansę na lepszy wynik, ale też wywołać dreszczyk emocji. Na zakupie jednej skrzynki zazwyczaj się nie kończy, a mikropłatności szybko potrafią wymknąć się graczowi spod kontroli.

Jak grać bezpiecznie? Zachęcamy do lektury poradnika dla rodziców „Nastolatki i gry cyfrowe”. Informacje na temat hazardu w sieci znajdziecie też w broszurze „Zapobieganie – reagowanie. Hazard online wśród młodzieży”.

Hejt

Określenie hejt (od ang. „hate” – nienawidzić) na stałe weszło do naszego słownika. Oznacza obrażanie, poniżanie, wyśmiewanie innych w sieci. Negatywne, agresywne komentarze znajdziemy na forach, w mediach społecznościowych czy internetowych dyskusjach. Hejt jest jedną z form cyberprzemocy, a obiektem ataku może stać się każdy.

Poczucie anonimowości w sieci sprawia, że hejter – kierowany zazdrością lub chęcią odreagowania własnych niepowodzeń – bez większej refleksji stosuje mowę nienawiści. Sprawca przemocy nie widzi skutków swoich działań i krzywdy, którą wyrządza ofierze. Tymczasem dręczenie sprawia, że osoba napiętnowana w internecie musi się zmierzyć z obniżonym poczuciem własnej wartości, stresem, a nawet stanami depresyjnymi.

Pamiętajmy – treści publikowane w sieci nie giną, dotyczy to również komentarzy!

Chcecie wiedzieć, jak reagować na hejt? Wskazówki znajdziecie w poradniku „Bezpieczeństwo online w szkołach Ogólnopolskiej Sieci edukacyjnej, cz. 2”. Zachęcamy też nauczycieli do skorzystania ze scenariusza lekcji „Nie wywołuj hejtu z lasu. Czerwony Kapturek i cyberprzemoc”.

Helpline

To inaczej linia pomocowa, czyli numer telefonu, pod którym możemy uzyskać poradę specjalisty, emocjonalne wsparcie w trudnej sytuacji lub po prostu zostać wysłuchanym. Osoby w kryzysie anonimowo mogą zgłaszać się do różnych służb oraz instytucji oferujących pomoc.

Pamiętajmy, że na zdrowie psychiczne dorosłych, ale też dzieci i młodzieży, ma wpływ wiele czynników, w tym problemowe użytkowanie sieci i urządzeń cyfrowych. Do internetu przenoszą się bowiem tradycyjne problemy, takie jak hejt, agresja, przemoc rówieśnicza, wykluczanie z grona „znajomych”. Nie należy lekceważyć żadnych przejawów cyberprzemocy, a jeśli wymaga tego sytuacja – kontaktować się ze specjalistami. Podpowiadamy, gdzie można uzyskać rzetelną pomoc, gdy tylko poczujemy, że znaleźliśmy się w sytuacji bez wyjścia.

• 116 111 (116111.pl/) – Bezpłatny i anonimowy telefon zaufania dla dzieci
• 116 123 – Bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych
• 800 100 100 (800100100.pl) – Bezpłatny i anonimowy telefon zaufania dla rodziców i nauczycieli
• 800 70 222 (liniawsparcia.pl) – Centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego
• 800 12 12 12 (brpd.gov.pl, e-mail: rpd@brpd.gov.pl) – Telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka

Hotline

Na pewno każdy z nas potrzebuje czasem uzyskania informacji w sprawie danego produktu, usługi czy wydarzenia. A niekiedy – zgłoszenia jakiegoś incydentu. Z pomocą przychodzi „gorąca linia”, czyli infolinia, znana jako hotline.

Tak działa np. przynależny do Stowarzyszenia INHOPE (The Association of Internet Hotline Providers) Dyżurnet.pl. To zespół ekspertów NASK, który przyjmuje zgłoszenia nielegalnych treści w internecie, szczególnie związanych z seksualnym wykorzystywaniem dzieci. Można je przekazać za pomocą formularza, na adres mailowy (dyzurnet@dyzurnet.pl) lub dzwoniąc na infolinię: 801 615 005.

W ramach Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (OSE) również działa Centrum Pomocy, które obsługuje szkoły podłączone do szybkiego i bezpiecznego internetu OSE. Nasi specjaliści odpowiadają na wszystkie pytania dyrektorów szkół i Technicznych Reprezentantów Szkół (TRS). Wystarczy zadzwonić na infolinię OSE: +48 22 182 55 55 czynną od poniedziałku do piątku w godzinach 7:30–16:00. Ponadto w każdą środę w godzinach 11:00–15:00 na zainteresowanych czeka ekspert. Jak można się z nim skontaktować? Numer telefonu pozostaje bez zmian, ale dodatkowo należy wybrać cyfrę 6.

Przypominamy, że swoje zgłoszenia możecie też przesłać przez portal Moje OSE, wypełniając formularz w zakładce Kontakt lub mailowo na adres: wsparcietechniczne_ose@nask.pl. Bądźmy w kontakcie!