W cyklu „Lekcja o cyberbezpieczeństwie” po raz kolejny wracamy do FOMO (ang. Fear Of Missing Out), czyli lęku przed odłączeniem, wypadnięciem z obiegu. Scenariusz, który dziś Wam przypomnimy, powstał w ramach akcji edukacyjnej #stopfomo, prowadzonej w ramach promocji projektu „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem”. Lekcja z wykorzystaniem naszego scenariusza pozwoli uczniom poznać mechanizm uzależniania się od nowych technologii, przypomni jego konsekwencje i zachęci do dbania o higienę cyfrową. 

Bez smartfona jak bez ręki

Chociaż nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, sięgamy po telefon nawet kilkadziesiąt razy w ciągu doby, także w nocy. Spędzamy długie godziny, przeglądając media społecznościowe, kontaktując się ze znajomymi, czasem bezwiednie przeglądając wiadomości. Nie inaczej z nastolatkami, którzy w sieci spędzają znaczną część swojego wolnego (i nie tylko) czasu.

Telefon towarzyszy nam w zasadzie wszędzie – w pracy, w szkole, podczas podróży, na wakacjach, przy posiłkach, przed snem. Choć niejednokrotnie szybki dostęp do internetu czy różnorodnych aplikacji ułatwia nam życie, równie często… przysparza kłopotów. Niepostrzeżenie możemy bowiem wpaść w pułapkę uzależnienia.

W szponach fonoholizmu

Nałogowe używanie telefonu komórkowego, zwane inaczej fonoholizmem, niesie za sobą wiele konsekwencji dla naszego zdrowia, samopoczucia i funkcjonowania. Problemy z koncentracją, przebodźcowanie, przemęczenie, bezsenność, izolowanie się od innych, a nawet depresja – to tylko niektóre skutki braku kontroli nad czasem, jaki poświęcamy na korzystanie z urządzenia.

Walka z uzależnieniem od smartfona i internetu polega na podjęciu długofalowych działań, bazujących na metodzie małych kroków. W przypadku fonoholizmu warto skorzystać z rad specjalisty, który pomoże nam zmierzyć się z problemem i wskaże, jak mądrze wdrażać zdrowe cyfrowe nawyki.

FOMO i uzależnienie od smartfona – co trzeba wiedzieć?

Właśnie tych zagadnień dotyczy scenariusz zajęć „FOMO i nadużywanie smartfona”, przeznaczony dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Zaproponowaliśmy w nim ćwiczenia, które pomogą im sprawdzić, co się dzieje, gdy korzystają z nowych technologii (urządzeń cyfrowych, internetu, mediów społecznościowych), oraz poznać skutki silnego zaangażowania w aktywności online. 

Mówiąc z uczniami o lęku przed odłączeniem w kontekście nadmiernego zaabsorbowania światem online, warto zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• Mechanizmem neurobiologicznym zaangażowanym w rozwój uzależnienia od technologii jest układ nagrody w mózgu, który reguluje doświadczanie przyjemności i stanowi „napęd do działania”.
• Tak jak w przypadku przyjmowania substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków), podczas niektórych czynności receptory związane z układem nagrody zalewane są dopaminą – neuroprzekaźnikiem odpowiadającym za odczucie przyjemności i wzmacnianie motywacji do sięgania po przyjemne bodźce. Czujemy się świetnie, a nasz mózg zapamiętuje te czynności jako źródło przyjemności i satysfakcji oraz uczy się je lubić. My z kolei chętnie powtarzamy to, co wprawia nas w dobry nastrój.
• Z badań wiemy, że korzystanie z internetu i urządzeń cyfrowych uaktywnia ośrodek nagrody. Wielu badaczy zwraca uwagę zwłaszcza na uzależniający potencjał telefonów komórkowych, porównując je do pompy dopaminowej w kieszeni, zapewniającej nieustanną stymulację na wyciągnięcie ręki.
• Uzależniamy się także od lajków. Nasz mózg reaguje wyjątkowo wysoką aktywnością na polubienia w mediach społecznościowych. U nastolatków układ nagrody uaktywnia się na widok lajków pod własnymi zdjęciami z siłą podobną do stanu zakochania.
• Nadmierne zaabsorbowanie aktywnościami online może powodować, że rezygnujemy, często nieświadomie, z tych spraw i rzeczy, które są dla nas najważniejsze.
• Przygnieceni wieloma różnorodnymi aktywnościami, zapominamy o priorytetach.
• Niezależnie od tego, co zrobimy i czym się zajmiemy, doba nadal będzie miała 24 godziny. Jeśli przeznaczymy znaczącą ilość swojego czasu tylko na świat online, ucierpią na tym inne – równie ważne – obszary naszego życia.

Skorzystajcie ze scenariusza „FOMO i nadużywanie smartfona” z Waszymi uczniami – może wspólnie podejmiecie wyzwanie #offlinechallenge i odłączycie się od internetu na 24 godziny?

O lęku przed odłączeniem na OSE IT Szkole

FOMO to problem, który w różnym stopniu dotyka wszystkich użytkowników internetu. Dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznawać jego symptomy, jak przeciwdziałać uzależnieniu od sieci i jakie nawyki wprowadzić, by zadbać o cyfrową higienę. Wszystkie niezbędne informacje znajdziecie w materiałach dostępnych na naszej bezpłatnej platformie e-learningowej OSE IT Szkoła.

Przygotowaliśmy dla Was:

• „FOMO i problemowe używanie internetu. Poradnik dla nauczycieli”;
• „FOMO i nadużywanie nowych technologii. Poradnik dla rodziców”;
• kurs e-learningowy dla nauczycieli i rodziców „Zrozumieć FOMO”;
• infografiki „FOMO i problemowe używanie internetu”.

Jeśli szukacie inspiracji do przeprowadzenia innych zajęć dotyczących FOMO, sięgnijcie do artykułów z cyklu „Lekcja o cyberbezpieczeństwie”:

• „Lekcja o cyberbezpieczeństwie: FOMO”,
• „Lekcja o cyberbezpieczeństwie: FOMO cz. 2”,
• „Lekcja o cyberbezpieczeństwie: FOMO i media społecznościowe”.

Zachęcamy Was także do obejrzenia naszego eksperckiego webinaru „FOMO i problemowe używanie internetu”, podczas którego Marta Witkowska (NASK) i prof. Anna Jupowicz-Ginalska (Uniwersytet Warszawski) podzieliły się solidną porcją wskazówek dotyczących lęku przed odłączeniem i sposobów pomocy osobom wysoko sfomowanym.