W serii „Lekcja o cyberbezpieczeństwie” mamy dzisiaj dla Was jeden ze scenariuszy zajęć stworzonych w ramach akcji edukacyjnej #stopfomo, prowadzonej w ramach promocji projektu „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem”. Zachęcamy – podyskutujcie z uczniami o ich znajomościach w mediach społecznościowych. Wnioski zadziwią Was wszystkich!  

Kto się boi odłączyć od sieci?

Wiele aspektów naszego życia na dobre przenieśliśmy już do internetu: to niezaprzeczalny fakt. Rzadko rozstajemy się ze smartfonem i innymi urządzeniami mobilnymi, które umożliwiają dostęp do sieci i stały się dla nas przenośnymi centrami dowodzenia. Świata bez internetu nie znają też jego młodzi użytkownicy – według badań niemal jedną trzecią badanych nastolatków w wieku 15–19 lat można określić jako „fomersów” (Jupowicz-Ginalska i in., 2022). Co to znaczy?

FOMO (ang. Fear of Missing Out) nazywamy inaczej lękiem przed odłączeniem. To obawa, że jeśli będziemy offline, ominie nas coś bardzo ważnego. Osoby borykające się z FOMO są także przekonane, że inni mają ciekawsze, bardziej ekscytujące życie. Lęk przed odłączeniem wymusza na nas stałą obecność w sieci, natychmiastowe reagowanie na każde powiadomienie, a także powoduje dyskomfort, gdy nie mamy telefonu w zasięgu ręki.

Choć wszyscy w mniejszym lub większym stopniu jesteśmy „sfomowani”, zjawisko to nasila się właśnie w grupie młodych internautów (poziom leku przed odłączeniem spada dopiero wśród osób powyżej 45 roku życia). Jak potwierdza raport z badań „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem”, jedynie 6% młodych ludzi nie odczuwa FOMO, a aż 28% nastolatków doświadcza go na wysokim poziomie. Oznacza to, że dbanie o cyfrowy dobrostan, w tym pokazywanie dzieciom i młodzieży, jak ważne są zdrowe nawyki w tym zakresie, nigdy wcześniej nie było tak ważne, jak w obecnych czasach. Skorzystajcie w tym celu z pięciu scenariuszy zajęć dla uczniów szkół ponadpodstawowych – dziś przypomnimy Wam pierwszy z nich!

FOMO i znajomi

Scenariusz „FOMO i relacje w mediach społecznościowych” pomoże Wam przeprowadzić lekcję, podczas której uczniowie nie tylko dowiedzą się więcej na temat lęku przed odłączeniem, ale też poznają mechanizmy wpływające na tworzenie się sieci społecznościowych w internecie. Przypomnicie im także skutki kreowania perfekcyjnego wizerunku w social mediach, który niejednokrotnie nie ma zbyt wiele wspólnego z prawdziwymi przeżyciami i wydarzeniami.

Na początku zaproponujcie uczniom obejrzenie krótkiego filmu „Martwię się, gdy moi znajomi bawią się beze mnie” – znajdziecie go pod adresem fomo.wdib.uw.edu.pl. Następnie zaproście młodzież do dyskusji, zadając np. następujące pytania:

1. Czy w filmie zobaczyliście zachowania swoich znajomych? Czy rozmawialiście z nimi o tym, jak się czują w podobnych sytuacjach? A może podobne emocje dostrzegacie też u siebie?
2. W jakim celu zamieszczamy w mediach społecznościowych zdjęcia, filmy, informacje o wydarzeniach, w których uczestniczyliśmy? Dlaczego obserwujemy relacje z życia znajomych w sieci?
3. Czy te relacje pokazują prawdziwe życie naszych znajomych? Czy mamy możliwość weryfikowania wiarygodności tego, co inni zamieszczają w sieci?

Dyskusja będzie dobrym wstępem do dalszych rozważań o tym, ilu tak naprawdę możemy mieć znajomych. Okazuje się, że ta liczba jest określona i znana. Robert Dunbar, amerykański antropolog i psycholog ewolucyjny, postawił hipotezę, że jesteśmy w stanie utrzymywać wartościowe relacje ze 148 osobami (bliższymi i dalszymi znajomymi). Liczba tych stałych więzi społecznych uzależniona jest zdaniem badacza od zdolności poznawczych ludzkiego mózgu.

FOMO i media społecznościowe

W scenariuszu „FOMO i relacje w mediach społecznościowych” znajdziecie też ćwiczenia, dzięki którym uczniowie poznają mechanizmy rządzące social mediami, w których tak często jesteśmy obecni. Przypomną sobie, że:

• Portale społecznościowe to w dużej mierze świat autokreacji. Ich użytkownicy przywiązują szczególnie dużą wagę do swojego wizerunku w sieci. Zwykle większość z nich poprawia rzeczywistość, dość mocno ją koloryzując.
• Kreowanie swojego wizerunku w sieci wiąże się ze stałym, realnym stresem i wydzielaniem się hormonu stresu, czyli kortyzolu. W przypadkach nadużywania mediów społecznościowych i ciągłych zabiegów mających na celu osiągnięcie perfekcyjnego wizerunku wydzielający się długo kortyzol może wpłynąć negatywnie na kondycję fizyczną i psychiczną, doprowadzając do obniżenia nastroju, a nawet stanów depresyjnych. Wydzielanie kortyzolu pobudza także stres spowodowany stałą dostępnością dla komunikacji z innymi w mediach społecznościowych, sprawdzaniem alertów czy wiadomości prywatnych.
• Im więcej mamy znajomych w sieci, tym mniej możliwości dbania o głębokie relacje z nimi, mniej czasu na ich podtrzymywanie, trudniej nam śledzić na bieżąco, co się dzieje w ich życiu.

Na naszej bezpłatnej platformie e-learningowej OSE IT Szkoła znajdziecie wiele materiałów, dzięki którym dowiecie się więcej na temat lęku przed odłączeniem, np.:

• „FOMO i problemowe używanie internetu. Poradnik dla nauczycieli”
• „FOMO i nadużywanie nowych technologii. Poradnik dla rodziców"
• „Jak się nie zaplątać w sieci? Scenariusz zajęć profilaktycznych dla uczniów w wieku 13–15 lat”
• Scenariusz lekcji „Otwórz oczy – internet to nie wszystko. Śpiąca Królewna i FOMO”
• Infografika „FOMO i problemowe używanie internetu”
• Kurs e-learningowy dla nauczycieli i rodziców „Zrozumieć FOMO”

Śledźcie też kolejne części naszej serii „Lekcja o cyberbezpieczeństwie” – już niedługo przypomnimy Wam kolejne scenariusze zajęć!

Źródła:

Jupowicz-Ginalska i in., (2022), „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem”, Warszawa: Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego.