Internet towarzyszy nam na co dzień i spędzamy coraz więcej czasu, wpatrzeni w ekrany smartfonów i innych urządzeń cyfrowych – młodzież średnio 5 godzin i 36 minut dziennie w dni powszednie (Lange, 2023), a dorośli nawet 6 godzin i 17 minut na dobę (Digital 2024). Choć może nie zawsze sobie to uświadamiamy, większość z nas wpadła w pułapkę ciągłego śledzenia informacji i powiadomień, nawykowego scrollowania postów w mediach społecznościowych i FOMO (ang. Fear of Missing Out), czyli lęku przed odłączeniem od sieci. Stale bombardowani wiadomościami i bodźcami bez przerwy napływającymi do nas z internetu i innych mediów, potrzebujemy – jak jeszcze nigdy wcześniej! – zadbać o równowagę między aktywnościami w sieci i poza nią. Jak to zrobić? Z pomocą przychodzi Ogólnopolska Sieć Edukacyjna (OSE) i stworzony w ramach realizowanego w NASK programu poradnik .

Dlaczego warto czasem odłożyć telefon?

Cyfrowa higiena to chroniące zdrowie zachowania związane z używaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, zwłaszcza urządzeń ekranowych i internetu” (Bigaj, Woynarowska, Ciesiołkiewicz i in., 2023). Jakie to zachowania? Przede wszystkim stawianie granic i kontrola używania urządzeń ekranowych, ale też bezpieczne poruszanie się w sieci, świadome odbieranie treści w internecie oraz prozdrowotne nawyki – np. dbanie o jakość snu czy ochrona wzroku i słuchu.

– Coraz częściej czujemy, że internet i urządzenia cyfrowe, zwłaszcza w nadmiarze, nie wpływają dobrze na naszą kondycję: zarówno psychiczną, jak i fizyczną. Czujemy się przeciążeni informacjami, mamy kłopoty z koncentracją, ze snem, może nawet zaniedbujemy codzienne obowiązki i relacje. Jeśli zauważymy u siebie takie objawy, warto zacząć działać. Ustawienie dziennych limitów czasu spędzanego przed ekranem smartfona to pierwszy krok, który pomoże nam zapanować nad tym, w jaki sposób korzystamy z sieci. Odpoczynek offline, posiłki bez telefonu w ręce, aktywność fizyczna – nasze przebodźcowane mózgi szybko nam za to podziękują – mówi Katarzyna Gańko z Zespołu Programów Edukacyjno-Informacyjnych w NASK, autorka poradnika „Offline znaczy zdrowiej”.

Dbanie o cyfrową higienę to w dzisiejszych czasach konieczność. Odłączanie się od internetu, świadome ograniczanie czasu spędzanego w mediach społecznościowych, wyznaczanie proporcji między aktywnościami online i offline stają się tak samo ważne dla naszego zdrowia i dobrostanu jak zdrowa dieta, dbanie o samopoczucie i zapewnianie sobie warunków do rozwoju.

Złote zasady cyfrowej higieny

Kształtowanie zdrowych nawyków w zakresie korzystania z internetu i urządzeń cyfrowych trzeba zacząć w domu. Dzieci uczą się przez obserwację – gdy widzą, że rodzice cały swój wolny czas spędzają przed ekranami urządzeń, same też nie będą chciały szukać innych aktywności. Zadbać o równowagę online–offline pomogą zasady, które ustalicie z domownikami. Co mogłoby znaleźć się w takim rodzinnym kontrakcie? W poradniku „Offline znaczy zdrowiej” znalazły się proponowane reguły, m.in.:

1. Przestrzegamy określonego limitu czasu, który możemy spędzać przed ekranem urządzeń cyfrowych i na aktywnościach w internecie.
2. Wyznaczamy w domu strefę offline, gdzie nasze urządzenia się ładują i gdzie odkładamy telefony po powrocie z pracy i ze szkoły.
3. Nie używamy smartfonów i innych urządzeń podczas wspólnych posiłków i spotkań z rodziną lub znajomymi.
4. Co najmniej godzinę przed snem odkładamy urządzenia, zamiast filmów i bajek na dobranoc czytamy książkę.
5. Wyłączamy w smartfonach powiadomienia i dźwięki, które mogą niepotrzebnie nas rozpraszać.
6. Spędzamy ze sobą dużo czasu – na rozmowach, zabawach i aktywnościach, które wszyscy lubimy. Offline!
7. Dbamy o codzienne dawki aktywności fizycznej.
8. Odpoczywamy bez telefonu w ręce.
9. Co jakiś czas robimy sobie przerwy od internetu i urządzeń cyfrowych.
10. Unikamy korzystania z urządzeń cyfrowych w trakcie podróży samochodem, nie przechodzimy ze smartfonem przez jezdnię.

„Offline znaczy zdrowiej” – nowy poradnik OSE

Rodzice i wychowawcy znajdą w publikacji nie tylko wspomniane porady, które pomogą zadbać o równowagę między czasem spędzanym online i offline, ale też dowiedzą się, z czym może się wiązać nadużywanie urządzeń cyfrowych i w jaki sposób ekrany zmieniły nasze codzienne funkcjonowanie. Stres cyfrowy, FOMO, popcornowy mózg – to tylko niektóre omówione zjawiska. Poradnik zawiera także dodatek dla nauczycieli, w którym zostały zawarte dwa scenariusze zajęć dotyczące cyfrowej higieny.

– Brak higieny cyfrowej to problem, który w różnym natężeniu może dotyczyć nas wszystkich. Uczmy się więc kontrolować czas spędzamy przed ekranem, odpowiednio reagować na powiadomienia, nie nosić telefonu zawsze przy sobie. Jako rodzina powinniście być w tym razem – wspierać się, nie zniechęcać niepowodzeniami i nawzajem zachęcać co wdrażania zdrowych, cyfrowych nawyków – radzi Katarzyna Gańko.

Korzystajcie z poradnika „Offline znaczy zdrowiej” i zacznijcie budować nowe cyfrowe nawyki już dziś!

Źródła:

Bigaj M. (red.), Woynarowska M. (red.), Ciesiołkiewicz K., Klimowicz M., Panczyk M., (2023), „Higiena cyfrowa dorosłych użytkowniczek i użytkowników internetu w Polsce”, Warszawa: Wydawnictwo Newsline [online, dostęp dn. 22.05.2024].

„Digital 2024: Polska”, raport na stronie datareportal.com [online, dostęp dn. 22.05.2024].

Gańko K., (2024), „Offline czyli zdrowiej. O cyfrowej higienie dla rodziców i wychowawców”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 27.05.2024].

Lange R. (red,), (2023), „Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 22.05.2024].