Niemal czterdziestu na stu nastolatków (38,9%) doświadczyło wyzywania w internecie, a co piąty był ośmieszany (24,3%) lub poniżany (22,2%) – dowiadujemy się z badania „Nastolatki 3.0” (Lange, 2023). Według innego raportu NASK – „Agresja i przemoc seksualna w internecie” – ponad 23% młodych ludzi w ostatnim roku było obiektem mowy nienawiści ze względu na płeć, a 70% ofiar cyberprzemocy nikomu nie powiedziało, że w internecie spotkała je krzywda (Ładna, Kamiński, Lange i in., 2025). Wystarczy tylko kilka statystyk, by przekonać się, że cyberprzemoc, hejt i mowa nienawiści stały się codziennością wielu uczniów.

To właśnie z myślą o nich i ich bezpieczeństwie w internecie, w ramach programu Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (OSE), przygotowaliśmy drugi tom serii „Zdrowiej online” – publikację „O cyberprzemocy i hejcie w sieci”. Mamy nadzieję, że ten zbiór felietonów nie tylko przybliży nauczycielom i rodzicom najważniejsze zagadnienia związane z agresją w sieci, ale też podpowie, jak lepiej reagować na trudne sytuacje i wspierać uczestniczących w nich młodych użytkowników internetu.

„O cyberprzemocy i hejcie w sieci” – o czym przeczytacie w publikacji?

Nowy zbiór felietonów „O cyberprzemocy i hejcie w sieci” to minikompendium wiedzy na temat cyberbullyingu i ryzykownych zachowań w internecie. Publikacja przybliża problem cyberprzemocy w szerokim kontekście.

Pokazujemy w niej, jakie formy może przybierać internetowa agresja, jakie są jej przyczyny i jaką rolę w jej ograniczaniu odgrywają świadkowie przemocy. Zwracamy też uwagę na problem oversharingu – czyli nadmiernego dzielenia się prywatnymi treściami, które mogą stać się paliwem dla hejtu.  Nie pomijamy również tematów, które budzą dziś wiele pytań i wątpliwości. Zastanawiamy się, jak sztuczna inteligencja sprzyja rozprzestrzenianiu się nienawistnych treści, a także opisujemy toksyczne zachowania w społecznościach graczy online. Przyglądamy się zjawisku popularności szokujących materiałów, które – mimo swojej kontrowersyjnej natury – znajdują szerokie grono odbiorców wśród młodzieży.

Jednym z ważniejszych wątków poruszanych w publikacji jest budowanie cyfrowej odporności – kompetencji, które pomagają młodym użytkownikom internetu radzić sobie z trudnymi sytuacjami, zachować zdrowie psychiczne i emocjonalne oraz bezpiecznie poruszać się w sieci.

Autorki felietonów – Anna Borkowska, Marta Witkowska i Katarzyna Gańko z NASK – bazując na badaniach naukowych i codziennych doświadczeniach, dają praktyczne porady i wskazują narzędzia, które mogą wykorzystać rodzice, nauczyciele, psychologowie i wszyscy dorośli wspierający dzieci i młodzież. Wierzymy bowiem, że tylko poprzez wspólne działania można tworzyć cyfrową przestrzeń sprzyjającą rozwojowi, wolną od przemocy i hejtu.

Cyberprzemoc – realne zagrożenie

Warto uświadomić sobie, że jednym z największych wyzwań związanych z cyberprzemocą jest jej ciągłość. W odróżnieniu od tradycyjnych form przemocy nie ogranicza się ona do konkretnych sytuacji czy miejsc. Krzywdzące treści mogą być wielokrotnie udostępniane, kopiowane i komentowane, przez co ofiara doświadcza przemocy wciąż na nowo. Skutki przemocy online często są więc dotkliwsze niż te, z którymi możemy mieć do czynienia w świecie offline.

Długotrwały stres, poczucie wstydu, izolacja od rówieśników czy spadek samooceny – to tylko część konsekwencji, z jakimi mierzą się dzieci i młodzież doświadczający agresji w sieci. U niektórych młodych osób cyberprzemoc prowadzi nawet do kryzysów psychicznych, które wymagają specjalistycznej pomocy. Pamiętajmy, że ofiarami stają się nie tylko uczniowie postrzegani jako „słabsi”. Każdy, kto aktywnie korzysta z internetu, może znaleźć się w sytuacji, w której jego granice zostaną przekroczone.

Empatia jako przeciwwaga dla hejtu

Na szczęście istnieje coś, co może skutecznie osłabiać siłę hejtu – to empatia. Umiejętność dostrzegania emocji drugiego człowieka, wczuwania się w jego perspektywę i reagowania w sposób wspierający jest jednym z najważniejszych narzędzi w walce z cyberprzemocą.

Empatia uczy odpowiedzialności za własne słowa i czyny. To ona sprawia, że zanim naciśniemy „wyślij”, zastanawiamy się, jak druga osoba odbierze nasz komentarz czy żart. Dzięki empatii świadkowie przemocy w sieci częściej reagują i zamiast biernie obserwować – stają po stronie krzywdzonego. W ten sposób budują kulturę wsparcia, która może stać się przeciwwagą dla hejtu.

Zwracał na to uwagę wicepremier, minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski, który podczas konferencji zorganizowanej 8 września ogłosił, że hasłem roku szkolnego 2025/2026 będzie „Włącz szacunek. Wyłącz hejt”. Premiera publikacji „O cyberprzemocy i hejcie w sieci” wpisuje się w działania zaplanowane w ramach tej kampanii, takie jak konkurs „Broń się w necie”, tworzenie materiałów edukacyjnych czy wsparcie psychologiczne dzieci i młodzieży za pośrednictwem infolinii 116 123.

Więcej informacji o kampanii w aktualności „Włącz szacunek. Wyłącz hejt – rok działań przeciwko cyberprzemocy” na stronie gov.pl.

Zachęcamy do przeczytania także pierwszego tomu serii „Zdrowiej online” – „O cyfrowej higienie”.

Źródła:

Lange R. (red.), (2023), „Nastolatki 3.0”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 11.09.2025].

Ładna A., Kamiński K., Lange R. i in., (2025), „Agresja i przemoc seksualna w internecie”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 11.09.2025].

„Włącz szacunek. Wyłącz hejt – rok działań przeciwko cyberprzemocy”, aktualność na stronie gov.pl [online, dostęp dn. 11.09.2025].