Kongres Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (OSE), organizowany przez Państwowy Instytut Badawczy NASK, to jedna z najważniejszych konferencji edukacyjnych w Polsce, która odpowiada na wyzwania cyfrowego świata. Za nami kolejna edycja wydarzenia – Kongres OSE 2025. Spotkaliśmy się w Warszawie – w Domu Kultury KADR – oraz online, by dyskutować o rozwiązaniach dla współczesnej edukacji.
Tematem przewodnim Kongresu OSE 2025 był „Szacunek i odporność społeczna – edukacja wobec hejtu, AI i wyzwań przyszłości”. Jak szkoła może budować odporność społeczną na nowe zjawiska? Jak wspierać młodych w świecie dynamicznych zmian, rozwoju sztucznej inteligencji i cyfrowych zagrożeń? Gdzie kończy się żart online, a zaczyna wykluczenie? Kiedy trash talk wzmacnia negatywne postawy, a kiedy cementuje wspólnotę? Na te i inne pytania odpowiedzieli eksperci podczas pasjonujących wykładów, wystąpień i debaty.
– Jesteśmy w szczególnym czasie, bo bezpieczeństwo w internecie odmienia się przez wszystkie przypadki (…). Kolejne Kongresy OSE, kolejne wydarzenia, które mają łączyć proces edukacji z bezpieczeństwem w sieci, są wyzwaniem dla zauważania, jak wiele zmienia się w związku z rewolucją cyfrową w podejściu do nowoczesnej edukacji, narzędzi i przygotowania miejsca, które będzie zapewniało bezpieczeństwo – powiedział wicepremier i minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski. – Cyberprzemoc to jedno z przekleństw nowoczesnej technologii, która idzie w parze z rozwojem cyfrowym (…). Ogólnopolska Sieć Edukacyjna i różne programy społeczne mają przede wszystkim szukać odpowiedzi, jak w nowoczesny sposób szkolić, przygotowywać i dawać nadzieję, że cyfrowa rewolucja będzie rozwijała, a jednocześnie będzie przestrzegała przed zagrożeniami – dodał minister.
– Niełatwo jest reagować na zjawiska, z którymi mamy do czynienia, a są nimi i cyberprzemoc, i hejt, ale też umiejętność radzenia sobie najmłodszych uczestników cyfrowego świata z wszystkimi zagrożeniami. Dane, które zbieramy jako NASK, pokazują, że problem jest bardzo istotny. Co trzeci nastolatek doświadcza hejtu, cyberprzemocy w internecie. To są zatrważające dane, stąd Państwa zaangażowanie jest tak naprawdę kluczowe, żebyśmy mogli tym zjawiskom skutecznie przeciwdziałać – powiedziała Małgorzata Olszewska – zastępczyni dyrektora NASK ds. Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej. – Kongres OSE odbywa się już po raz szósty, natomiast myślę, że tematyka tegorocznej konferencji wpisze się na stałe na listę tematów, którymi się zajmujemy – dodała.
Do Kongresu OSE dołączyli zaproszeni goście: Radosław Nielek – dyrektor Państwowego Instytutu Badawczego NASK; Przemysław Kuna – prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej; Marzena Sawicka – dyrektorka Departamentu Telekomunikacji w Ministerstwie Cyfryzacji i jej zastępca – Marcin Łukasiewicz.
Młodzież w sieci – wyzwania
Uczestnicy Kongresu OSE 2025 – przedstawiciele oświaty oraz inne osoby zainteresowane tematyką bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w internecie – mieli okazję lepiej poznać świat, w którym funkcjonują dziś młodzi ludzie. Dla nich podział na „online” i „offline” praktycznie nie istnieje, bo cyfrowa rzeczywistość jest tak samo ważna, jak ta zza ekranu urządzenia. Jak wygląda ich codzienność?
Z raportu NASK „Nastolatki” wynika, że młodzież spędza większą część wolnego czasu w sieci. W dni powszednie korzysta z internetu średnio 5 godzin dziennie (bez jednej minuty), a w weekendy nawet dłużej, bo 5 godzin i 16 minut. Jest online głównie dla rozrywki, nauki, budowania relacji lub po prostu „jest” – dla zabicia czasu. Ale w internecie doświadcza też niepokojących zjawisk: cyberataków czy cyberprzemocy (wyzywania, ośmieszania, poniżania, straszenia, wykluczenia z grupy rówieśniczej) (Ładna i in., 2025). Niestety, problemy nastolatków nie znikają po wylogowaniu się z sieci.
Eksperci są jednomyślni: młodzież potrzebuje dziś kompetencji, które wzmocnią jej odporność na negatywne zjawiska i nauczą funkcjonować w świecie, który zmienia się szybciej niż kiedykolwiek. Jakie umiejętności są dziś szczególnie ważne?
Krytyczne myślenie, szacunek, dialog
Prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski w swoim wystąpieniu „Jakie (cyfrowe) umiejętności są niezbędne w czasach AI?” zwrócił uwagę na potrzebę edukacji w zakresie mądrego, bezpiecznego i odpowiedzialnego korzystania z technologii. Podkreślił, że kluczowe wcale nie są umiejętności techniczne, ale m.in. krytyczne myślenie, które buduje odporność na manipulację i dezinformację, umiejętność formułowania treści (w kontekście tworzenia jasnych poleceń, czyli promptów), podstawowa wiedza prawna dotycząca korzystania ze sztucznej inteligencji czy świadomość etyczna związana z użytkowaniem technologii, która może powielać stereotypy i tworzyć nierówności.
O kompetencjach jutra i zadaniach współczesnej edukacji dyskutowano również podczas debaty „Odporne społeczeństwo zaczyna się w szkole – szacunek, dialog i kompetencje przyszłości”. Eksperci: prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski; Anna Borkowska – ekspertka NASK ds. edukacji cyfrowej; dr Konrad Maj – psycholog społeczny, kierownik Centrum HumanTech na Uniwersytecie SWPS oraz Maciej Dudkiewicz – dyrektor Pionu Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego i Projektów w OSE dyskutowali o tym, w jaki sposób budować odporność informacyjną, emocjonalną i obywatelską uczniów. Wskazali na ważną rolę szkoły w kształtowaniu społeczeństwa otwartego na dialog. Mówili też, jak promować język szacunku w cyfrowym świecie oraz budować w klasie i w sieci atmosferę sprzyjającą wyrażaniu odmiennych opinii.
Ale jak w praktyce wprowadzać kulturę dialogu do szkolnej codzienności? Rad w tym zakresie udzieliła Anna Kulma, ekspertka w zakresie debat oksfordzkich. W swoim wystąpieniu „Lekcja debaty – szkoła jako przestrzeń dialogu i różnicy zdań” wyjaśniła, jak organizować zajęcia, które uczą argumentacji i empatii, oraz jak prowadzić dyskusje, które nie dzielą, lecz rozwijają umiejętność krytycznego myślenia.
O języku młodych
Za słowami kryją się emocje, wartości i sposób postrzegania świata. Język kształtuje relacje, buduje więzi, ale może też burzyć i ranić. Gdzie przebiega granica między żartem a wykluczeniem?
Podczas Kongresu OSE 2025 rozmawialiśmy również o języku młodych ludzi w sieci. Ekspertki wskazywały, że internet stał się przestrzenią, w której młodzież tworzy własny język – dynamiczny, pełen skrótów, kodów kulturowych, żartów. Prof. UJK dr hab. Anna Wileczek w swoim wystąpieniu „Pomiędzy sigmą, 6_7 i szpontem. O (edukacyjnych) pożytkach z podpatrywania języka młodych” przekonywała, że warto ten język poznawać, bo jego zrozumienie może stać się pomostem do lepszej komunikacji i dialogu międzypokoleniowego.
Jednocześnie podkreślano, że język, jakim posługują się dziś dzieci w internecie, często utrwala negatywne wzorce zachowań i staje się narzędziem cyberprzemocy – szerzenia hejtu czy mowy nienawiści.
Anna Borkowska, ekspertka NASK ds. edukacji cyfrowej, w swoim wystąpieniu „To był tylko żart. Hejt, ironia, żart – gdzie przebiega granica?” wskazała, jak rozmawiać z uczniami o żartach, które bolą, i dlaczego „to tylko żart” nie zawsze wystarczy jako usprawiedliwienie. Podpowiedziała też, jak reagować mądrze i wspierać uczniów w budowaniu bezpiecznego klimatu zarówno w klasie, jak i online.
Marta Witkowska, ekspertka NASK ds. edukacji cyfrowej, podczas wykładu „Słowa na polu bitwy: jak trash talk kształtuje społeczności graczy” zwróciła natomiast uwagę na język młodych w grach online. Mówiła o hejcie, normalizowaniu przemocy słownej i wzmacnianiu negatywnych postaw w środowisku graczy.
Zachęcamy do obejrzenia transmisji Kongresu OSE 2025:
OSE – bezpieczny internet i wsparcie
– Internet, który dostarcza NASK, to nie tylko internet mający wysoki poziom dostępności, wystarczająco szybki na zapotrzebowanie szkół, ale także internet bezpieczny – i to bezpieczeństwo warto podkreślać – powiedział Radosław Nielek, dyrektor NASK. – NASK jest idealnym miejscem dla OSE i OSE to w zasadzie centrum NASK, jeśli chodzi o podejście do otaczającego nas świata, to znaczy o łączenie technologii – także tej zaawansowanej, także z kolejnych warstw systemów bezpieczeństwa, także rozwiązań związanych ze sztuczną inteligencją, które wspierają przede wszystkim bezpieczeństwo w sieciach rozumiane jako treści, do których przez tą sieć można mieć dostęp – dodał dyrektor NASK.
Ogólnopolska Sieć Edukacyjna to zatem coś więcej niż bezpłatny, szybki i bezpieczny internet dla szkół. W ramach OSE edukujemy o powszechnych cyberzagrożeniach, pomagamy kształtować pozytywne nawyki cyfrowe i odpowiedzialne postawy online. W tym celu tworzymy bezpłatne materiały edukacyjne (e-kursy, poradniki, scenariusze zajęć) dostępne na platformie e-learningowej OSE IT Szkoła.
Podczas Kongresu OSE 2025 swoją premierę miał poradnik „ABC cyberbezpieczeństwa 2.0”. Zawarte w publikacji krótkie, ale treściwe hasła przybliżają zagrożenia czyhające w sieci oraz dobre nawyki wspierające bezpieczeństwo i równowagę online–offline. Poradnik w wersji drukowanej trafił do rąk uczestników wydarzenia, a już wkrótce ukaże się online!
Kongresy OSE to ważna część działań edukacyjnych, dlatego dziękujemy raz jeszcze za tak liczny udział w naszych wydarzeniach. W Kongresach OSE, organizowanych od 2019 r., w sumie wzięło udział ponad 10 600 osób – stacjonarnie i online! Jeszcze więcej osób obejrzało wystąpienia kongresowe dostępne na profilach mediów społecznościowych programu OSE (na Facebooku i YouTubie) oraz na stronie kongres.ose.gov.pl.
Bądźcie z nami – również za rok, na Kongresie OSE 2026!
Źródło:
Ładna A. (red.), Kamiński K., Rosłaniec K., Wrońska A., Błażej M., Jankiewicz A., Konopczyński F., Nawrot M., (2025), „Nastolatki. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 2.12.2025].