Kolejnym tematem, jaki poruszamy w ramach edukacyjnego cyklu „Bezpieczni w sieci z OSE”, jest cyberprzemoc w szkołach. Każdego dnia użytkownicy w różnym wieku korzystają z szeregu możliwości, jakie oferuje internet. Do wirtualnego świata przeniosło się wiele aspektów naszego życia: zarówno tych pozytywnych – np. możliwość pracy lub nauki na odległość, komunikacji czy podtrzymywania relacji ze znajomymi bądź rodziną – jak i negatywnych, w tym te związane z problemami i zagrożeniami, z jakimi borykamy się również w świecie offline. Jednym z nich jest rówieśnicza przemoc, której ofiarą może paść każde dziecko.
Czym jest cyberprzemoc?
Cyberprzemoc to przemoc z użyciem urządzeń elektronicznych, najczęściej telefonu lub komputera. Zjawisko często określane jest również jako cyberbulling, dręczenie, nękanie czy prześladowanie w sieci. Może przybierać różne formy – m.in. agresji słownej (np. wyzywania na czatach internetowych, zamieszczanie ośmieszających komentarzy lub postów), szantażu, upubliczniania upokarzających filmów i zdjęć, wykluczania z grona internetowych znajomych – oraz nieść za sobą przykre konsekwencje. Wirtualna agresja jest równie szkodliwa, jak ta w świecie realnym, a sprawcą dręczenia często są rówieśnicy ofiary.
– Podobnie jak przemoc w świecie realnym, nękanie w internecie obejmuje powtarzające się akty agresji, które trwają długo i nasilają się z czasem. Od tradycyjnej przemocy różni się jednak o wiele większym zasięgiem – obmowy czy plotki za pośrednictwem sieci mają przecież szansę dotrzeć do ogromnej publiczności. Ponadto, jak wiemy, internet o niczym nie zapomina, a dodatkowo sprawia, że obraźliwe komentarze czy inne treści rozprzestrzeniają się bardzo szybko. O ile w przypadku agresji w szkole dość łatwo znaleźć sprawcę przemocy, tak w internecie sprawa bardziej się komplikuje. Ofiary mogą nawet nie wiedzieć, kto wyrządza im krzywdę, trudniej jest im więc się bronić. Z kolei sprawców ośmiela anonimowość online, a także – najczęściej – brak kontroli ze strony dorosłych – mówi Anna Borkowska, ekspert ds. edukacji cyfrowej w NASK.
Cyberprzemoc – realne zagrożenie dla młodych użytkowników sieci
Wyniki najnowszego badania NASK „Nastolatki 3.0” wskazują, że młodzi podczas pandemii spędzają w internecie nawet 8–12 godzin na dobę. Każdego dnia korzystają z atrakcyjnych możliwości wirtualnego świata, niestety narażając się tym samym na różne cyfrowe niebezpieczeństwa. Jednym z nich jest cyberprzemoc, której akty mają miejsce głównie w mediach społecznościowych, komunikatorach oraz grach, a więc tam, gdzie dzieci i nastolatki bywają online najczęściej.
Agresja w sieci nie jest wcale rzadkim zjawiskiem wśród uczniów. Prawie 80% młodych użytkowników internetu przyznaje, że była świadkiem różnych jej form wobec swoich znajomych, a co piąty nastolatek wskazuje, że doświadczył przemocy osobiście. Sprawcami dręczenia w sieci mogą być nieznani, anonimowi użytkownicy, jednak często zdarza się, że agresorem jest rówieśnik ofiary. Powodów nękania jest wiele, mogą nimi być m.in. wygląd, zainteresowania, ubiór czy poglądy polityczne.
Wielu rodziców i nauczycieli nie zdaje sobie sprawy ze skali zjawiska oraz tego, że ich podopieczny może być ofiarą lub sprawcą nękania. Powtarzająca się i trwająca długo cyberprzemoc jest dużym zagrożeniem dla ofiary, może pozostawiać w jej psychice niewidzialne rany – często nawet bardziej zagrażające niż te zadawane w świecie realnym. Skutków cyberbullyingu jest wiele, wśród nich są m.in. poniżenie i upokorzenie, lęk, smutek, poczucie osamotnienia, rozpacz, bezradność, zaburzenia depresyjne. Te szkodliwe działania niosą za sobą również poważne konsekwencje dla cyfrowych agresorów. Brak reakcji ze strony dorosłych może powodować u nich utrwalanie się agresywnych zachowań, obniżanie poczucia odpowiedzialności za własne działania, a także kształtowanie się aspołecznej postawy.
Aby chronić uczniów przed niebezpiecznymi skutkami cyberprzemocy, dorośli powinni działać profilaktycznie, nauczać młodych jak mądrze i odpowiedzialnie korzystać z sieci oraz udzielać im wsparcia i niezbędnej pomocy w obliczu cyfrowego zagrożenia.
Cyberprzemoc w materiałach edukacyjnych
Jak skutecznie chronić dzieci przed skutkami cyberbullingu? Jakie sygnały powinny obudzić czujność nauczyciela i rodzica? W jaki sposób wesprzeć ofiarę oraz co zrobić w przypadku, gdy to nasz podopieczny stanie się sprawcą agresji online? Odpowiedzi na te i inne pytania dostarczą materiały edukacyjne dostępne na platformie OSE IT Szkoła oraz zasoby przygotowane w ramach kampanii „Nie zagub dziecka w sieci” oraz „Bądź z innej bajki”.
- Publikacja „Cyberprzemoc w szkole. Poradnik dla nauczycieli”
Poradnik dla nauczycieli omawia zagadnienie cyberprzemocy w szkołach. Publikacja szczegółowo objaśnia to zagrożenie, m.in. wskazuje jego skalę wśród polskich nastolatków, konsekwencje dla ofiar oraz sprawców, opisuje sytuację cyberprzemocy w polskim prawie. Materiał zawiera również porady dla szkół dotyczące profilaktyki, a także procedury reagowania w przypadku, gdy ofiarą lub agresorem jest uczeń. Poradnik został przygotowany w ramach edukacyjnego cyklu „Bezpieczni w sieci z OSE”.
Zapoznaj się z publikacją „Cyberprzemoc w szkole. Poradnik dla nauczycieli”
- Scenariusz zajęć profilaktycznych „My wszyscy. Ryzykowne zachowania w internecie: cyberprzemoc”
Z okazji premiery naszego nowego poradnika przygotowaliśmy również scenariusz zajęć profilaktycznych dla starszych klas szkół podstawowych „My wszyscy. Ryzykowne zachowania w internecie: cyberprzemoc”. Materiał pomoże nauczycielom przeprowadzić z uczniami lekcję na temat zagrożeń związanych z agresją w sieci. Podczas zajęć młodzież m.in. poszerzy swoją wiedzę na temat cyberprzemocy oraz zapozna się ze sposobami zapobiegania jej bezpośrednim konsekwencjom.
Zapoznaj się ze scenariuszem „My wszyscy. Ryzykowne zachowania w internecie: cyberprzemoc”
- Infografiki „Cyberprzemoc w szkole”
W ramach serii „Bezpieczni w sieci z OSE” powstały również infografiki. Materiały przybliżają m.in. skalę cyberprzemocy wśród polskich nastolatków, jej przyczyny i najczęstsze formy. Ponadto podpowiadają, gdzie zgłosić się z prośbą o pomoc w przypadku agresji elektronicznej. Infografiki można udostępnić w swojej szkole, mediach społecznościowych, a także przekazać rodzicom uczniów, np. podczas wywiadówki.
Zapoznaj się z infografikami „Cyberprzemoc w szkole”
- Webinar „Cyberprzemoc w szkole – powiedz STOP”
Swoją wiedzę na temat wirtualnej agresji rodzice i nauczyciele poszerzą również dzięki webinarowi „Cyberprzemoc w szkole – powiedz STOP”, zorganizowanemu w ramach serii „Bezpieczni w sieci z OSE”. Podczas wirtualnego spotkania zaproszeni eksperci: prof. Jacek Pyżalski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Anna Borkowska z NASK omówili zagadnienie cyberprzemocy wśród uczniów oraz podpowiedzieli, jakie działania profilaktyczne może podjąć szkoła, aby chronić swoich podopiecznych.
Obejrzyj webinar „Cyberprzemoc w szkole – powiedz STOP”
- Poradnik „Bezpieczeństwo online w szkołach Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej” cz. 1
W publikacji znajdują się informacje na temat wybranych zagrożeń, których ofiarami mogą stać się dzieci i nastolatki – oprócz cyberprzemocy można również dowiedzieć się więcej m.in. na temat nadużywania nowoczesnych technologii i FOMO, sextingu, szkodliwych treści w internecie czy złośliwego oprogramowania.
Zapoznaj się z poradnikiem „Bezpieczeństwo online w szkołach Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej”
- Poradnik „Jak reagować na cyberprzemoc. Poradnik dla szkół”
W materiale znajdziemy m.in. informacje o procedurach reagowania, standardy bezpieczeństwa szkolnej infrastruktury informatycznej, analizę przepisów chroniących ofiary cyberprzemocy, a także praktyczne porady dotyczące działań na rzecz zapobiegania agresji online w szkole.
Zapoznaj się z poradnikiem „Jak reagować na cyberprzemoc. Poradnik dla szkół”
Dzięki kursom e-learningowym dostępnym na platformie OSE IT Szkoła z wiadomościami na temat cyberprzemocy zapoznają się także młodsi użytkownicy sieci. Do dyspozycji uczniów szkół podstawowych jest kilka zasobów, które w interesujący oraz pouczający sposób wyjaśniają niebezpieczne zjawisko, przestrzegają przed podejmowaniem takich działań w sieci oraz uczą, jak reagować w przypadku, gdy cyberprzemoc dotknie ich samych lub kolegów. Uczniowie mogą przejść przez kursy samodzielnie, z opiekunem lub w formie zajęć z całą klasą. Zasoby będą również doskonałym materiałem wyjściowym do rozpoczęcia rozmów z dzieckiem na temat zagrożeń związanych z korzystaniem z internetu.
- „Krasnoludki 2.0 – W spirali agresji, czyli wojny braci” i „Krasnoludki 2.0 – Walka o słowa, czyli Mech kontratakuje”: kursy przybliżają zagadnienie cyberprzemocy i hejtu oraz wyjaśniają, na jakie niebezpieczeństwa narażeni są użytkownicy internetu. Uczniowie dowiedzą się również, jak radzić sobie w przypadku agresji online. Materiały zostały przygotowane przez Akademię NASK oraz Fundację Nauka i Wiedza w ramach projektu Kursor.
- „Owce w sieci – Głupek”: kurs przybliża uczniom temat agresji w internecie oraz zapoznaje z zasadami bezpiecznego korzystania z sieci. „Owce w sieci” to seria popularnych animacji stworzona przez słowackie Centrum Programu Safer Internet – eSlovensko. Polską adaptację kreskówek przygotowało Polskie Centrum Programu Safer Internet.
- „Plik i Folder – odkrywcy internetu Głupi żart”: kurs porusza problem cyberprzemocy i nadmiernego korzystania z sieci oraz uczy krytycznego podejścia do informacji znalezionych w internecie. Plik i Folder to bohaterowie projektu, który jest efektem współpracy NASK z Grupą Artystyczną Zygzaki.
- Kursy dla starszych użytkowników
Wśród zasobów dostępnych na platformie OSE IT Szkoła nauczyciele znajdą również kursy e-learningowe omawiające różne formy agresji elektronicznej. Materiały przygotowane przez Dyżurnet.pl poruszają zagadnienia dotyczące m.in. udostępnienia w sieci kompromitującego nagrania, przemocy w grach komputerowych czy prześmiewczych serwisów internetowych.
Zapoznaj się z kursami: „Cyberprzemoc – kompromitujące nagranie w sieci”, „Cyberprzemoc – anonimowość w sieci”, „Cyberprzemoc w grach internetowych”, „Cyberprzemoc – prześmiewcze serwisy internetowe”, „Cyberprzemoc – twórca w sieci”
- Wywiad „5 pytań o… cyberprzemoc” – rozmowa z ekspertką Anną Borkowską
Aby pogłębić swoją wiedzę na temat agresji elektronicznej, zachęcamy także do zapoznania się z naszym wywiadem z serii „5 pytań o…”. Rozmawiamy w nim z Anną Borkowską – ekspertką Akademii NASK, psychologiem i socjoterapeutką, autorką wielu publikacji, m.in. poradnika dla nauczycieli „Cyberprzemoc w szkołach”. Z wywiadu można dowiedzieć się m.in. na jakie niebezpieczeństwa może być narażone dziecko w sieci, jakie są przyczyny cyberprzemocy, a także gdzie szukać pomocy, gdy dojdzie do internetowego ataku. Już niedługo kolejna rozmowa z tej serii!
Zapoznaj się z wywiadem „5 pytań o… cyberprzemoc”
- Nie zagub dziecka w sieci
Wiedzy na temat cyberprzemocy, reagowania na nią, a także podpowiedzi, jak edukować uczniów na jej temat dostarczą również materiały przygotowane w ramach kampanii „Nie zagub dziecka w sieci”. Eksperci Ministerstwa Cyfryzacji (obecnie KPRM) oraz NASK przygotowali szereg ciekawych zasobów, które omawiają cyfrowe zagrożenia. Na stronie kampanii dostępne są m.in. broszury „Jak pomóc ofiarom cyberprzemocy”, „Jak radzić sobie z cyberprzemocą” oraz rozmowa „Jak chronić dziecko w sieci? Cyberprzemoc”.
Materiały na stronie kampanii „Nie zagub dziecka w sieci”
Pomocne w zapoznaniu się z tematem cyberprzemocy będą też materiały przygotowane w ramach kampanii „Bądź z innej bajki”. Na młodszych adeptów cyberbezpieczeństwa czeka trafiająca do wyobraźni animacja „Czerwony Kapturek – #cyberprzemoc”, nawiązująca do popularnej bajki. Rodzice zaś znajdą na stronie broszurę o cyberprzemocy oraz podcast, w którym Anna Borkowska opowiada o hejcie i wirtualnej agresji.
Kampania jest realizowana przez Ministerstwo Cyfryzacji (obecnie KPRM) i Państwowy Instytut Badawczy NASK we współpracy ze Stowarzyszeniem Góry Kultury – zwycięzcą konkursu „(Nie)Bezpieczni w sieci – konkurs dla NGO na najlepszą kampanię edukacyjną”.
Zapoznaj się z materiałami kampanii „Bądź z innej bajki”