Profesor i N@tka, czyli bohaterowie naszego bezpłatnego kursu e-learningowego dla uczniów klas 4–6 szkoły podstawowej, towarzyszą dzieciom w odkrywaniu internetu. Podpowiadają m.in., jak budować zdrowe cyfrowe nawyki, jak bezpiecznie kontaktować się online, chronić swoją prywatność w sieci i korzystać z aplikacji. Każdemu z siedmiu modułów kursu towarzyszy scenariusz zajęć, który pomaga jeszcze lepiej przyjrzeć się omawianemu zagadnieniu. W naszej serii „Lekcja o cyberbezpieczeństwie” proponujemy Wam zorganizowanie lekcji ze scenariuszem do trzeciego modułu – „Trudna sytuacja w internecie”.

Uwaga: szkodliwe treści!

„Czasem może się zdarzyć, że podczas korzystania z internetu obejrzycie lub przeczytacie coś, co Was przestraszy, zasmuci lub zawstydzi. Niewykluczone też, że spotkacie kogoś, kto robi coś, co Wam się nie spodoba, lub zobaczycie rzeczy, których nie chcieliście widzieć. Takie materiały są dla Was szkodliwe, a nawet mogą być niebezpieczne” – przestrzega dzieci Profesor. Jakie treści ma na myśli?

• Treści obrazujące przemoc, obrażenia fizyczne, bądź śmierć, np. zdjęcia/filmy prezentujące ofiary wypadków, okrucieństwo wobec zwierząt.
• Treści nawołujące do samookaleczeń, samobójstw, zachowań szkodliwych dla zdrowia (np. restrykcyjne diety lub materiały promujące zażywanie niebezpiecznych substancji).
• Treści ksenofobiczne i rasistowskie, szerzące tzw. mowę nienawiści.
• Treści pornograficzne, w tym materiały prezentujące relacje seksualne z wykorzystaniem przemocy.
• Treści przedstawiające seksualne wykorzystywanie dzieci.
• Fałszywe wiadomości (tzw. fake news), często o charakterze sensacyjnym, publikowane w mediach w celu zmanipulowania i wprowadzenia odbiorcy w błąd dla osiągnięcia korzyści, np. finansowych, politycznych.
• Patostreamy, czyli relacje na żywo w sieci prezentujące zachowania określane i postrzegane jako patologiczne, np. relacje z libacji alkoholowych, zażywania narkotyków, bójek, a także promujące agresję, zawierające wyzwiska, wulgaryzmy.
• internetowe wyzwania – „challenge”, polegające na wykonaniu pokazywanego w sieci zadania, które może być śmieszne, trudne, ale też niekiedy bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia*.

Trudna sytuacja w internecie

Szkodliwe treści, z którymi uczniowie stykają się online, często wywołują w nich nieprzyjemne emocje, np. smutek, strach, wstyd, niechęć i złość. Takie trudne sytuacje w internecie wiążą się z wieloma konsekwencjami – negatywnie oddziałują na psychikę, powodują pogorszenie nastroju, mogą też prowadzić do agresywnych postaw wobec innych osób.

Co zrobić, by zadbać o bezpieczeństwo dziecka? Potrzebna jest przede wszystkim edukacja o cyberzagrożeniach i pokazywanie młodym użytkownikom sieci, co wolno, a czego nie powinno się robić online. Zacznijcie od zajęć przeprowadzonych według scenariusza do trzeciego modułu kursu „Przygody Profesora i N@tki, czyli jak mądrze korzystać z internetu”.

Uczniowie podczas takiej lekcji dowiedzą się, jak rozpoznać trudną sytuację w internecie, czym są szkodliwe treści i jak zabezpieczyć niepokojące materiały znalezione w internecie. Przypomną sobie też, do kogo powinni się zgłaszać, gdy coś w sieci ich zaniepokoi lub przestraszy. 

Mówiąc o szkodliwych treściach, podkreślajcie koniecznie, że:

• Niektóre treści szkodzą dzieciom, niezależnie od tego, czy budzą strach, czy na początku wydają się ekscytujące i ciekawe. Nie warto ich oglądać – mogą zawstydzać, przerazić, pokazywać nieprawdziwe sytuacje, narażać na realne niebezpieczeństwo (np. włamanie do urządzenia, jeśli klikniemy w sensacyjny link, który przeniesie nas do zainfekowanej strony).
• Wszystkie treści, które wzbudzą ich niepokój, uczniowie powinni pokazać dorosłym – oni mogą podjąć odpowiednie działania, które doprowadzą do udokumentowania, a następnie usunięcia takiego materiału z sieci.

N@tka radzi!

Takie zajęcia będą także doskonałą okazją do przypomnienia dzieciom podstawowych zasad bezpieczeństwa w sieci. Pomoże w tym N@tka, wesoła małpka, która w naszym kursie poznaje świat internetu razem z Profesorem.

• Po pierwsze: nie korzystaj z internetu bez zgody dorosłych.
• Po drugie: gdy w internecie coś cię zaniepokoi, zasmuci, zawstydzi – szybko powiedz o tym dorosłym.
• Po trzecie: nie podawaj innym użytkownikom sieci żadnych swoich poufnych danych – numerów, adresów itd.
• Po czwarte: nie spotykaj się z osobami poznanymi w sieci bez zgody rodziców.
• Po piąte: używaj internetu do nauki i rozwijania zainteresowań. I dobrze się baw!

O szkodliwych treściach na OSE IT Szkole

Więcej na temat szkodliwych treści i sposobów radzenia sobie z nimi znajdziecie w materiałach dostępnych na naszej platformie: poradniku dla nauczycieli „Szkodliwe treści w internecie” i infografikach. Zachęcamy Was też do skorzystania z innych scenariuszy zajęć poruszających ten temat („Czy wystarczy mi wyobraźnia? Ryzykowne zachowania w internecie: szkodliwe treści”, „Co oglądamy w rozbitym lustrze? Królowa Śniegu i patostreamy”) oraz obejrzenia eksperckiego webinaru „Bezpieczni w sieci z OSE: szkodliwe treści w internecie”:

Z kolejną aktualnością z serii „Lekcja o cyberbezpieczeństwie” wracamy już za tydzień. Zajmiemy się wtedy FOMO (ang. Fear of Missing Out, lęk przed odłączeniem) i związanym z nim zjawiskiem „always on”. Bądźcie z nami!

* Rywczyńska A., Piechna J., (2021), „Szkodliwe treści w internecie”, Warszawa: NASK Państwowy Instytut Badawczy [online, dostęp dn. 6.11.2022].