Urządzenia cyfrowe podłączone do sieci towarzyszą nam przez większość dnia. Próby ograniczania czasu spędzanego online to często prawdziwe wyzwanie – szczególnie dla młodych użytkowników internetu. Warto jednak podjąć ten trud i uczyć się korzystać z urządzeń tak, by nie szkodziły, ale wspierały nasz rozwój. Od czego zacząć? Praktyczne wskazówki znajdziecie na plakacie „Stres cyfrowy i przeciążenie informacyjne” i w naszych innych bezpłatnych materiałach edukacyjnych.

Coraz więcej ekranów

Nowe technologie, choć ułatwiają życie, potrafią być źródłem wielu problemów, które dotykają również młodych internautów. Eksperci wskazują, że spadek motywacji u dzieci, utrata zainteresowania codziennymi sprawami, a także trudności w radzeniu sobie z obowiązkami mogą mieć związek ze zbyt dużym przywiązaniem do urządzeń ekranowych. Jednocześnie badania pokazują, że zachowanie równowagi online–offline może być dla nastolatków trudne, ponieważ z roku na rok są coraz bardziej aktywni w sieci.

Średni czas korzystania z internetu w dni powszednie rośnie i obecnie wynosi 5 godzin i 36 minut (dla porównania w 2020 r. – 4 godziny 50 minut). Sprawy nie ułatwia też popularność mediów społecznościowych: co piąty nastolatek nie jest w stanie dobrze funkcjonować dłużej niż kilka godzin bez zaglądania do social mediów, a co ósmy przejawia wysoki poziom uzależnienia od platform społecznościowych (Lange, 2023). Do tego dochodzi multiscreening, czyli korzystanie z wielu ekranów równocześnie, które potrafi być bardzo wyczerpujące.

Szkodliwy nadmiar

Brak higieny cyfrowej to prosta droga do kłopotów ze zdrowiem. Osoby nadużywające internetu i urządzeń skarżą się np. na ból głowy, kręgosłupa czy problemy ze snem. Na tym jednak nie kończy się lista „skutków ubocznych”. Spędzanie większości dnia (a czasem też nocy) przed ekranem prowadzi do stresu cyfrowego – czyli stanu podwyższonego napięcia i konieczności bycia w stałej gotowości do reagowania na natłok informacji. To z kolei może powodować rozdrażnienie, zmęczenie, trudności w utrzymaniu koncentracji i uwagi (Borkowska, Witkowska, 2024).

Jak zapobiegać skutkom nadmiernego korzystania z internetu i urządzeń ekranowych? Jak zawsze warto skupić się na profilaktyce i odpowiedniej edukacji. W tym przypadku kluczowe jest wielotorowe podejście: rozpoznanie problemu, opracowanie i wdrożenie działań promujących zdrowe nawyki cyfrowe oraz zdobycie wiedzy, gdzie szukać specjalistycznej pomocy w przypadku nasilających się trudności.

Mniej technologii – jak to zrobić?

Ważna informacja jest taka, że stresu cyfrowego i innych kłopotów związanych z narastającą zależnością od nowych technologii można uniknąć (a przynajmniej znacznie je ograniczyć)! Można też pokonać przebodźcowanie i napięcie wywołane nadmiarem informacji. Najlepszym sposobem jest świadome, czasowe odcinanie się od technologii, czyli tzw. cyfrowy detoks. Co to oznacza w praktyce?

Sposobów odzyskania równowagi online–offline jest wiele, a wybór w dużej mierze zależy od każdego z nas. Jeśli zauważymy, że smartfon towarzyszy nam przed zaśnięciem, co wpływa na jakość snu i regenerację, najlepiej wynieść urządzenie do innego pomieszczenia, zaopatrzyć się w dobrą książkę i tradycyjny budzik.

Jeśli natomiast poczujemy, że potrzebne jest nam całkowite odcięcie od internetu, możemy podjąć wyzwanie offline challenge – odłączyć się od sieci na 48 godzin i przyjrzeć się emocjom, jakie towarzyszyły nam w tym czasie. Takie przemyślenia mogą być pomocne w pracy nad budowaniem dobrych cyfrowych nawyków. Więcej przydatnych wskazówek znajdziecie na plakacie „Stres cyfrowy i przeciążenie informacyjne”.

Skorzystajcie z naszych materiałów

Na naszych platformach e-learningowych OSE IT Szkoła i Bezpieczni w sieci znajdziecie też bezpłatne kursy, poradniki, gotowe scenariusze zajęć na temat cyfrowej higieny. Skorzystajcie z materiałów dotyczących nadużywania internetu i kształtowania zdrowych nawyków cyfrowych. Szczególnie polecamy:

• poradniki: „Offline znaczy zdrowiej. O cyfrowej higienie dla rodziców i wychowawców”, „Mniej znaczy więcej – o multiscreeningu i wielozadaniowości”, „FOMO i problemowe używanie internetu”;
• zbiór felietonów „Zdrowiej online. O cyfrowej higienie”;
• scenariusze zajęć dla uczniów: w wieku 13–15 lat „Jak się nie zaplątać w sieci?” oraz klas 5–6 „Otwórz oczy – internet to nie wszystko. Śpiąca Królewna i FOMO”;
• scenariusz lekcji „Cyfrowa higiena – zadbaj o siebie!” dostępny na naszej platformie bezpieczniwsieci.edu.pl;
• kursy e-learningowe dla młodszych uczniów: „Przygody Profesora i N@tki, czyli jak mądrze korzystać z internetu” (moduł piąty „Co za dużo, to niezdrowo. Problem z internetem”) i „Internetowa szkoła słonia Spacjusza”(moduł szósty – „Internet to nie wszystko”). W ramach poszczególnych modułów kursów znajdziecie scenariusze zajęć;
• materiały edukacyjne (kursy, scenariusze lekcji, komiksy) opracowane w ramach kampanii „FOMOwscy i JOMOwscy”.

Zachęcajcie swoich uczniów, by przyglądali się, jak codzienne nawyki korzystania z sieci, telefonu, komputera czy tabletu wpływają na ich samopoczucie i funkcjonowanie. Przypominajcie też, że czasem warto po prostu odpuścić kontakt z urządzeniem, by odzyskać balans online–offline i poczuć się lepiej.

Źródła:

Borkowska A., Witkowska M., (2024), „Stres cyfrowy i przeciążenie informacyjne”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 14.04.2025].

Lange R. (red.), (2023), „Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 14.04.2025].