Dziś (2.10) obchodzimy Międzynarodowy Dzień bez Przemocy. Warto pamiętać, że do ataków dochodzi też w sieci. Jak pokazują statystyki, z agresją online – zarówno wobec swoich kolegów i koleżanek, jak i obcych osób – spotkała się niemal połowa młodych internautów. Z kolei co trzeci nastolatek osobiście doświadczył w internecie różnych form przemocy: był wyzywany, poniżany, ośmieszany lub straszony (Lange, 2023).

Pretekstów do „zadania ciosu” może być wiele: wygląd fizyczny, styl ubioru, kolor skóry, preferencje seksualne, upodobania, zainteresowania, hobby… Jak rozmawiać z uczniami o skutkach przemocy w sieci? Jak edukować, by zapobiegać niebezpiecznym zachowaniom? Podpowiedzi znajdziecie w naszych bezpłatnych materiałach e-learningowych!

Cyberbullying – czym jest?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest cyberprzemoc określana też jako cyberbullying. „Cyberprzemoc to przemoc z użyciem urządzeń elektronicznych, najczęściej telefonu bądź komputera. (…) jej celem jest wyrządzenie krzywdy drugiej osobie. Cyberprzemoc to – podobnie jak przemoc tradycyjna – regularne, podejmowane z premedytacją działanie wobec słabszego, który nie może się bronić” (Borkowska, 2023). 

Cyfrowe nękanie nosi też nazwę cyberbullying – od ang. słowa bullying, które oznacza „prześladowanie, terroryzowanie, nękanie, dręczenie”, oraz cząstki cyber, odnoszącej się do internetu i cyberprzestrzeni (Ministerstwo Cyfryzacji, 2022). Określamy nim przypadki przemocy rówieśniczej dokonywanej z wykorzystaniem nowych technologii. Cyberbullying może przybierać różne formy.

Najczęstsze przejawy cyberprzemocy to:

• agresja słowna, np. wyzywanie na czatach internetowych, zamieszczanie komentarzy na forum internetowym lub na cudzych profilach w portalach społecznościowych w celu ośmieszenia, sprawienia przykrości lub wystraszenia innej osoby;
• upublicznianie upokarzających, przerobionych zdjęć i filmów;
• włamanie na konto i podszywanie się pod kogoś w celu zamieszczania w jego imieniu obraźliwych postów i zdjęć na profilach innych użytkowników;
• szantażowanie;
• ujawnianie sekretów;
• wykluczanie z grona „znajomych” w internecie;
• celowe ignorowanie czyjejś działalności w sieci (Borkowska, 2023).

Skutki cyberprzemocy

Wielu nauczycieli i rodziców nie ma świadomości, że ich podopieczni doświadczają nękania w sieci, ponieważ dzieci zazwyczaj nie mówią o tym dorosłym. Badanie NASK „Nastolatki 3.0” pokazuje, że 40% ofiar przemocy internetowej nie zgłasza problemu, nie szuka pomocy, nie informuje o zdarzeniu. Tylko co dwudziesty nastolatek decyduje się porozmawiać o swojej trudnej sytuacji z nauczycielem, psychologiem, pedagogiem szkolnym (Lange, 2023).

Te dane powinny alarmować, ponieważ pozbawione pomocy dziecko często nie jest w stanie samo stawić czoła trudnej sytuacji, przez co narażone jest na groźne skutki cyberbullyingu. Może przeżywać poniżenie i upokorzenie, lęk, rozpacz, smutek, poczucie osamotnienia, bezradność. Długotrwałe doświadczanie przemocy może też prowadzić do depresji, a w skrajnych przypadkach do prób samobójczych.

Przede wszystkim profilaktyka

Przeciwdziałanie przemocy to jedno z kluczowych zadań wychowawczych i profilaktycznych szkoły. Co zrobić, aby działania te były efektywne? Powinny opierać się na kilku zasadach. Integracja zespołu klasowego, budowanie dobrych relacji pomiędzy uczniami i nauczycielami, wprowadzanie norm grupowych, uczenie dzieci odróżniania dobra od zła, wytyczenie granic akceptowanych zachowań – to ważne kroki wychowawcze. Istotna jest też edukacja medialna, nauka zasad komunikacji w internecie i ochrony prywatności w sieci.

Ponadto warto uczulać uczniów, by ze świadków agresji w sieci nie stali się jej sprawcami. Jeśli dostrzegą nękanie innej osoby, powinni udzielić jej wsparcia oraz poinformować o takim zdarzeniu dorosłego. W żadnym przypadku nie mogą angażować się w opresyjne działania – komentować czy udostępniać krzywdzących treści.

Rada dla nauczycieli: – Nie bójcie się podejmować tematów związanych z cyberprzemocą, jednocześnie postawcie sprawę jasno: w Waszej szkole nie ma na nią zgody. Uczcie odpowiedzialnego zachowania w sieci, a co za tym idzie – odpowiedniego reagowania w przypadku doświadczenia przemocy lub bycia jej świadkiem – podpowiada Anna Borkowska, ekspertka ds. edukacji cyfrowej w NASK.

Cyberbezpieczna edukacja z OSE IT Szkołą

Na naszej platformie e-learningowej OSE IT Szkoła znajdziecie wiele bezpłatnych materiałów edukacyjnych na temat cyberprzemocy i zapobiegania agresji w sieci: kursy, poradniki, gotowe scenariusze zajęć, webinary.

Nauczycieli zachęcamy do skorzystania z:

• poradnika dla nauczycieli „Cyberprzemoc w szkole”;
• poradnika dla rodziców „Cyberprzemoc. Włącz blokadę na nękanie”;
• scenariuszy zajęć dla uczniów: w wieku 13–15 lat „My wszyscy. Ryzykowne zachowania w internecie: cyberprzemoc”oraz klas 5–6 „Nie wywołuj hejtu z lasu. Czerwony Kapturek i cyberprzemoc”;
• infografik na temat cyberprzemocy.

Koniecznie obejrzycie też webinar Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej „Cyberprzemoc w szkole – powiedz STOP”:

Ponadto Wasi uczniowie mogą korzystać z naszych kursów online na temat cyberprzemocy. Młodszym użytkownikom internetu polecamy kurs „Przygody Profesora i N@tki, czyli jak mądrze korzystać z internetu”, a dokładnie moduł czwarty „Uprzejmy internauta”, dzięki któremu dzieci dowiedzą się, jak reagować, gdy ktoś jest dla nich nieuprzejmy w sieci. Z kolei z kursu „Internetowa szkoła słonia Spacjusza” (moduł piąty „Jak być miłym w internecie”) Wasi uczniowie nauczą się, jakimi zasadami powinien się kierować uprzejmy internauta. Do poszczególnych modułów kursów przygotowaliśmy scenariusze zajęć, które pomogą Wam zorganizować lekcję na temat bezpieczeństwa w sieci.  

Co jeszcze znajdziecie na platformie OSE IT Szkoła? Do dyspozycji młodszych i starszych uczniów mamy też kilka innych kursów, które w interesujący sposób wyjaśniają, czym jest cyberprzemoc, przestrzegają przed podejmowaniem agresywnych zachowań w sieci i uczą, jak reagować, gdy nękanie dotknie ich samych lub kolegów.

• kursy e-learningowe dla młodszych uczniów: „Krasnoludki 2.0 – Walka o słowa, czyli Mech kontratakuje”, „Krasnoludki 2.0 – „W spirali agresji, czyli wojny braci”, „Owce w sieci – Głupek”, „Plik i Folder – odkrywcy internetu”;
• kursy e-learningowe dla młodzieży: „Cyberprzemoc – kompromitujące nagranie w sieci”, „Cyberprzemoc – anonimowość w sieci”, „Cyberprzemoc – prześmiewcze serwisy internetowe”, „Cyberprzemoc – twórca w sieci”, „Cyberprzemoc w grach internetowych”.

Nauka z platformą „Bezpieczni w sieci”

W ramach projektu edukacyjnego „Bezpieczni w sieci”, adresowanego do nauczycieli oraz uczniów, nasi eksperci przygotowali kursy, ale też scenariusze zajęć związane z kształtowaniem dobrych nawyków cyfrowych i edukacji w zakresie cyberbezpieczeństwa. Wśród nich znajdziecie materiały dotyczące cyberprzemocy i hejtu.

Kursy i gotowe scenariusze lekcji dostępne na naszej bezpłatnej platformie bezpieczniwsieci.edu.pl, możecie wykorzystać podczas lekcji z uczniami klas 7–8 szkół podstawowych oraz szkół ponadpodstawowych.

Wypatrujcie kolejnego tekstu z cyklu „Temat lekcji”. Polecimy Wam inne materiały edukacyjne – tym razem dotyczące nadużywania internetu. Śledźcie też posty na Facebooku OSE – Ogólnopolska Sieć Edukacyjna, gdzie zamieszczamy aktualne informacje na temat naszych działań.

Źródła:

Borkowska A., (2023), „Cyberprzemoc. Włącz blokadę na nękanie. Poradnik dla rodziców”, Warszawa:  Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 1.10.2024].

„Cyberbullying – nękanie w sieci”, (2022), artykuł w serwisie gov.pl [online, dostęp dn. 1.10.2024].

Lange R. (red.), (2023), „Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców”, Warszawa: Państwowy Instytut Badawczy NASK [online, dostęp dn. 1.10.2024].