Kluczem do zrozumienia świata młodych ludzi w sieci jest jego poznanie. Tylko w ten sposób będziemy w stanie odpowiednio zareagować. Dlatego dziś, w cyklu „Temat lekcji”, bierzemy na tapet patostreamy.

O co chodzi?

Zacznijmy od przybliżenia samego zjawiska. Patostreamy to transmisje internetowe, które przedstawiają przemoc, wulgaryzmy, nadużywanie alkoholu i narkotyków, poniżanie innych, a także różne inne formy patologicznych zachowań. Ich twórcy często celowo przekraczają granice, aby przyciągnąć uwagę i zarabiać na wyświetleniach lub dobrowolnych wpłatach od widzów.

Choć wiele z tych treści jest niezgodnych z regulaminem platform, na których są publikowane, a nawet z prawem, długo pozostają dostępne. Dla wielu młodych ludzi patostreamy są źródłem rozrywki, a nawet – co najbardziej niepokojące – wzorców zachowań.

Jak to możliwe, że tego typu treści budzą zainteresowanie? Powody są różne. Często chodzi o ciekawość, potrzebę „zaimponowania” rówieśnikom lub zszokowania ich, chęć bycia na bieżąco ze wszystkim, co popularne, czy po prostu zabicie nudy. Patostreamy oferują łatwo dostępne, intensywne bodźce, których często szukają młodzi ludzie.

Konsekwencje takiego kierunku zainteresowań mogą być bardzo dotkliwe i szkodliwe. Oglądanie patostreamów może prowadzić do:

• obniżenia wrażliwości na przemoc,
• przejęcia wulgarnego języka,
• normalizacji agresji,
• obniżenia poczucia własnej wartości,
• zaburzeń emocjonalnych,
• a w skrajnych przypadkach nawet – naśladowania zachowań patologicznych.

Wszystko to ma bezpośredni wpływ na rozwój młodych ludzi i może mu poważnie zagrażać.

Co robić?

Usunięcie wszystkich patostreamów z sieci i zaprzestanie ich udostępniania wydaje się niemal niemożliwe. Możemy jednak podjąć pewne działania, aby powstrzymać uczniów od kontaktu z nimi.  

Edukacja

Warto poświęcić choć jedną lekcję na rozmowę o patostreamach. Uczniowie powinni dowiedzieć się, dlaczego warto ich unikać. Bardzo ważna jest w tym przypadku forma przekazu. Zamiast moralizowania, zdecydowanie lepiej będzie postawić na dyskusję. Wysłuchajcie młodych ludzi i postarajcie się odpowiedzieć na ich punkt widzenia.

Rozwój kompetencji cyfrowych

Istotną rolę odgrywa również nauka krytycznego odbioru treści internetowych. Kim jest influencer i jakie są motywacje jego działania? Dlaczego ktoś publikuje kontrowersyjne treści? Jak działają algorytmy mediów społecznościowych i innych platform? Znalezienie odpowiedzi na te pytania pomoże uczniom zrozumieć mechanizmy rządzące cyfrowym światem i bronić się przed manipulacją.

Współpraca z rodzicami

Wielu rodziców nie ma świadomości, z jakimi treściami ich dzieci mają kontakt w sieci – jako odbiorcy, ale też jako twórcy. Dlatego to również z nimi - rodzicami należy porozmawiać o patostreamach – wytłumaczyć istotę tego zjawiska, podać konkretne przykłady i zaproponować wspólne działania po to, aby uniknąć dotkliwych konsekwencji.

Akcja: reakcja

Jeśli zauważycie u swoich uczniów jakiekolwiek niepokojące zachowania, które mogą zostać uznane za konsekwencję kontaktu z patotreściami – koniecznie zareagujcie. Jak najszybciej porozmawiajcie na ten temat. A jeśli uznacie to za stosowne – poinformujcie o sprawie rodziców. Szybka i właściwa reakcja może pomóc zapobiec głębszym problemom.

Jest wsparcie

Temat patostreamów może wydawać się trudny, ale to właśnie między innymi dlatego warto go podejmować. Dzieci i młodzież potrzebują w tej kwestii wparcia, które możemy im zapewnić tylko my, dorośli – jeśli będziemy do tego odpowiednio przygotowani. Nie chodzi tu tylko o przygotowanie merytoryczne, ale również o odpowiednie podejście – oparte na szczerej rozmowie, bez krytyki i oceniania.

Mamy dla Was sporo bezpłatnych materiałów edukacyjnych, które z pewnością będą przydatne. To między innymi:

• poradnik dla nauczycieli: „Szkodliwe treści w internecie”, 
• scenariusz lekcji: „Czy wystarczy mi wyobraźnia? Ryzykowne zachowania w internecie: szkodliwe treści”, 
• Scenariusz lekcji: „Co oglądamy w rozbitym lustrze? Królowa Śniegu i patostreamy”,
• Animacja: „Królowa Śniegu – #patostreamy”,
• Raport Thinkstat: „Patostreamy w opinii polskich internautów”,
• „Patoinfluencerzy, sztuczna inteligencja i inne «autorytety». Witajcie w świecie naszych dzieci” – panel dyskusyjny, który odbył się na Kongresie OSE 2024. Wzięli w nim udział: Maciej Dudkiewicz, dyrektor Pionu Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego i Projektów w NASK; prof. UAM dr hab. Natalia Walter, kierownik Zakładu Edukacji Medialnej na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Jakub Wątor, dziennikarz. Moderatorem rozmowy była Anna Butrym. Warto posłuchać.

Korzystajcie!