Badania NASK „Nastolatki 3.0” pokazują, że co czwarty uczeń ogląda w sieci tzw. patostreamy. Co ciekawe – co szósty z nich nie jest w stanie określić, czy kontrowersyjne treści, z którymi ma kontakt, są wulgarne lub nacechowane przemocą. To pokazuje, że warto rozmawiać o cyberzagrożeniach – nie tylko z młodszymi dziećmi, dopiero zaczynającymi swoją przygodę z urządzeniami cyfrowymi, ale też z młodzieżą, która być może przywykła już do świata prezentowanego online i nie dostrzega, jakie niebezpieczeństwa się w nim kryją.

Zanim zorganizujecie zajęcia na temat szkodliwych treści, starannie zaplanujcie cele edukacyjne. Mamy dla Was konkretną pomoc – scenariusz lekcji „Szkoda czasu na oglądanie byle czego!”. Materiał znajdziecie na naszej bezpłatnej platformie edukacyjnej bezpieczniwsieci.edu.pl.

Szkodliwe, bo…?

Młodzież spędza online ponad pięć godzin każdego dnia, a w dni wolne od zajęć potrafi wpatrywać się w ekran urządzenia nawet sześć godzin – to kolejne dane z raportu NASK „Nastolatki 3.0”. Co młodzi robią w sieci? Przeważnie słuchają muzyki, oglądają filmy, kontaktują się z przyjaciółmi i rodziną, korzystają z mediów społecznościowych, szukają materiałów edukacyjnych. W internecie oglądają  też… niebezpieczne treści – ich katalog jest naprawdę szeroki.   

Autorki poradnika dla nauczycieli „Szkodliwe treści w internecie” wymieniają materiały, które naruszają bezpieczeństwo użytkowników sieci. Zaliczamy do nich:

• treści obrazujące przemoc, okrucieństwo;
• treści nawołujące do samookaleczeń, samobójstw, zachowań szkodliwych dla zdrowia, materiały promujące zażywanie niebezpiecznych substancji;
• treści ksenofobiczne i rasistowskie, szerzące tzw. mowę nienawiści;
• treści pornograficzne;
• patostreamy, czyli relacje na żywo w sieci prezentujące zachowania określane jako patologiczne;
• internetowe wyzwania (challenge), polegające na wykonaniu pokazywanego w sieci zadania, które może być niebezpieczne dla zdrowia i życia dzieci;
• fałszywe wiadomości (fake newsy), publikowane w mediach w celu zmanipulowania i wprowadzenia odbiorcy w błąd dla osiągnięcia korzyści, np. finansowych.

Eksperci przestrzegają: sporadyczny kontakt z niebezpiecznymi treściami wpływa na emocje i samopoczucie dziecka. Natomiast regularne oglądanie szkodliwych materiałów oddziałuje na postrzeganie świata, wzmacnia skłonność do podejmowania ryzykownych działań, w tym niezgodnych z normami społecznymi, znieczula na losy ofiar przemocy, utrwala negatywne stereotypy i fałszywe poglądy na sferę seksualności, a nawet może zachwiać osobowością młodych ludzi!

Warto więc postawić na działania profilaktyczne. Na początek rozmowa i edukacja. A co zrobić, gdy dziecko wpadnie w spiralę oglądania niebezpiecznych treści? Nie oceniajcie, nie krytykujcie, ale wysłuchajcie i okażcie wsparcie. Wspólnie starajcie się też zrozumieć, dlaczego dziecko sięga po szkodliwe materiały. Ponadto starajcie się wskazywać różnice pomiędzy tym, co prezentowane jest w sieci, a prawdziwym życiem.

Warto wiedzieć, że szkodliwe, nie zawsze oznacza nielegalne. Może się jednak zdarzyć, że dziecko trafi np. na materiały związane z seksualnym wykorzystywaniem nieletnich. Takie przypadki koniecznie zgłaszajcie na policję, możecie również skorzystać ze wsparcia zespołu Dyżurnet.pl.

Lekcja ze scenariuszem  

Pamiętajcie – w sieci można znaleźć wiele pożytecznych, mądrych treści. Ale internet to też miejsce, w którym dzieci i młodzież mają praktycznie nieograniczony dostęp do szkodliwych materiałów. Na niebezpieczne filmiki, zdjęcia czy wpisy mogą natknąć się dosłownie wszędzie.

Eksperci zwracają szczególną uwagę na szkodliwość szybko rozprzestrzeniających się w sieci patostreamów, czyli nagrań i relacji, często transmitowanych na żywo, które propagują zachowania określane i postrzegane jako destrukcyjne. Patostreamy mogą ukazywać libacje alkoholowe, zażywanie narkotyków, bójki, przemoc domową i seksualną, okrucieństwo wobec zwierząt, zawierać wyzwiska, wulgaryzmy. Takie treści wpływają negatywnie na rozwój oraz funkcjonowanie dzieci i młodzieży.

Jak więc kształtować w uczniach umiejętność świadomego i odpowiedzialnego korzystania z internetu? Skorzystajcie z naszego scenariusza lekcji „Szkoda czasu na oglądanie byle czego!”. Dzięki niemu uczniowie dowiedzą się, czym są szkodliwe treści, zrozumieją, dlaczego patostreamy są niebezpieczne, poznają powody, dla których młodzież tak często po nie sięga.

Na zajęciach zorganizowanych według naszego scenariusza uczniowie przygotują też materiały, dzięki którym będą mogli przeprowadzić w swojej szkole kampanię społeczną uświadamiającą rówieśnikom i młodszym uczniom, jak bardzo szkodliwe są patotreści, i promującą inne, wartościowe sposoby spędzania czasu online.

Nauka z platformą „Bezpieczni w sieci” i OSE IT Szkoła

Scenariusz lekcji „Szkoda czasu na oglądanie byle czego!” i inne bezpłatne materiały edukacyjne dotyczące bezpieczeństwa w internecie znajdziecie na naszej platformie bezpieczniwsieci.edu.pl.

Zalogujcie się, by mieć dostęp do scenariuszy lekcji i kursów e-learningowych dla nauczycieli i uczniów (klas 7–8 szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowych). Materiały dotyczą siedmiu modułów tematycznych: cyberprzemoc, cyberzagrożenia, cyfrowe ślady i wizerunek online, fake newsy, nielegalne i szkodliwe treści w internecie, prywatność w cyfrowym świecie oraz cyfrowa higiena.

Więcej bezpłatnych materiałów poruszających problem szkodliwych treści znajdziecie też na naszej platformie OSE IT Szkoła. Szczególnie polecamy: poradnik dla nauczycieli „Szkodliwe treści w internecie” i infografiki. Obejrzyjcie również webinar ekspercki oraz nagranie z Kongresu OSE 2023.

• Webinar „Bezpieczni w sieci z OSE: Szkodliwe treści w internecie” z udziałem ekspertek: Marty Wojtas z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę i Anny Rywczyńskiej z NASK:

• Wykład Anny Borkowskiej, ekspertki ds. edukacji cyfrowej w NASK, „Szkodliwe treści na wyciągnięcie ręki – wpływ pornografii online na rozwój dzieci”:

Zainspirujcie się z Ogólnopolską Siecią Edukacyjną! Mnóstwo innych pomocy edukacyjnych i pomysłów na przeprowadzenie zajęć zarówno z młodszymi, jaki i ze starszymi uczniami znajdziecie w aktualności „Niebezpieczne zjawiska w sieci: szkodliwe treści”. Skorzystajcie też ze scenariuszy, które przypominaliśmy Wam w naszej serii już wcześniej:

• „Lekcja o cyberbezpieczeństwie: szkodliwe treści”,
• „Lekcja o cyberbezpieczeństwie: szkodliwe treści cz. 2”.