Pamiętacie swoje pierwsze doświadczenia z internetem? Dziś już ok. 60% trzy- i czterolatków sprawnie posługuje się tabletem czy smartfonem podłączonym do sieci. Nie ulega jednak wątpliwości, że dostęp do internetu stwarza szereg niebezpieczeństw. Z czym trzeba się liczyć?

W kolejnej odsłonie „Cyberbezpiecznej biblioteczki” mamy dla Was coś specjalnego – premierę najnowszej publikacji OSE: poradnika „Uczeń w cyfrowym świecie”, autorstwa Anny Borkowskiej – ekspertki ds. edukacji cyfrowej NASK. To, naszym zdaniem, lektura „obowiązkowa” dla nauczycieli, wychowawców, pedagogów i psychologów szkolnych, w której omawiamy sposoby funkcjonowania w internecie małych dzieci i nastolatków oraz wymagania stawiane skutecznym programom i strategiom profilaktycznym dotyczącym bezpieczeństwa najmłodszych internautów.

„Uczeń w cyfrowym świecie” – poradnik OSE dla nauczycieli

Nasza najnowsza publikacja to przystępne kompendium wiedzy o bezpieczeństwie dzieci i młodzieży w cyfrowym świecie. Znajdziecie w niej wiele praktycznych wskazówek – jakie strategie profilaktyczne warto podejmować, aby korzystanie przez dzieci z nowych technologii przynosiło korzyści rozwojowe, a także jak projektować programy podnoszenia kompetencji rodziców w zakresie ochrony najmłodszych przed cyfrowymi zagrożeniami.

Przeczytajcie koniecznie poradnik „Uczeń w cyfrowym świecie”, który pomoże Wam jeszcze lepiej zadbać o bezpieczeństwo młodych internautów!

– Rozwój nowych technologii stawia przed nauczycielami nowe wyzwania związane z umiejętnym wplataniem w tematykę swoich zajęć także wiedzy dotyczącej efektywnego i bezpiecznego korzystania z internetu – mówi Anna Borkowska, ekspertka ds. edukacji cyfrowej w NASK, autorka poradnika „Uczeń w cyfrowym świecie”. – Nauka bezpiecznego korzystania z internetu i nowych technologii, zgodnie z podstawą programową, powinna odbywać się na każdym etapie edukacji, począwszy od edukacji przedszkolnej. Odpowiedzialność za wdrażanie cyfrowych umiejętności nie spoczywa zatem wyłącznie na nauczycielach informatyki – dodaje.

Co możecie zrobić? Na lekcjach języka polskiego twórzcie alternatywne losy bohaterów lektur w świecie cyfrowym, porozmawiajcie o tym, jak oni rozwiązaliby problemy związane z zagrożeniami w sieci. Zajęcia z muzyki dają idealny pretekst do rozmowy o prawach autorskich utworów, których słuchacie. Podczas lekcji przyrody czy biologii wybierzcie się z uczniami w wirtualną podróż na krańce świata. Pamiętajcie, że chcąc zapewnić wysoką skuteczność działań profilaktycznych, należy dobrze - kompleksowo i długofalowo - zaplanować działania, realizować je systematycznie w ciągu całego roku szkolnego. Programy muszą być dostosowane do możliwości rozwojowych dzieci w różnym wieku, a należy je wdrażać na każdym etapie edukacyjnym.

Niezbędne kompetencje

Kluczowe, poza dostarczaniem wiedzy i kształtowaniem u uczniów kompetencji zapewniających im bezpieczeństwo w świecie online, jest odpowiednie przygotowanie realizatorów działań profilaktycznych – nauczycieli i szkolnych specjalistów lub znalezienie właściwej osoby spoza szkoły, która przeprowadzi takie zajęcia. Niewłaściwie lub nieumiejętnie wprowadzane programy mogą wyrządzić więcej szkody niż pożytku, a niekiedy nawet zachęcić młodzież do sprawdzenia się w niebezpiecznych dla nich sytuacjach w świecie online. Warto zatem poznać sposoby wykorzystywania internetu i urządzeń cyfrowych przez dzieci i młodzież, a także uzupełnić wiedzę na temat zagrożeń w sieci. Ważna jest także znajomość metod pracy profilaktycznej z uczniami, jak również umiejętne wskazywanie metod bezpiecznego i pozytywnego korzystania z internetu. I właśnie o tym, jak skutecznie planować działania profilaktyczne przeczytacie w naszym nowym poradniku!

Pierwszy kontakt ze światem cyfrowym

Jak wynika z raportu UNICEF, 86% dzieci w wieku 3–17 lat z krajów wysoko rozwiniętych ma dostęp do internetu w domu rodzinnym (UNICEF, 2020). Dziś większość trzy- i czterolatków potrafi znaleźć interesujące treści na smartfonie swojego rodzica. Zmniejsza się także średnia wieku, w jakim dzieci zaczynają korzystać z internetu bez nadzoru dorosłych – aktualnie wynosi 6 lat i 8 miesięcy.

Dostęp do nowych technologii daje dzieciom i młodzieży wiele możliwości: młodzi szukają online rozrywki i treści, które pomogą rozwinąć ich pasje, a także korzystają z aplikacji ułatwiających utrzymanie kontaktu z rówieśnikami. Dorośli powinni wiedzieć, że poza niewątpliwą gamą korzyści płynących z szeroko rozumianego uczestnictwa w świecie cyfrowym dzieci mogą zetknąć się w internecie także z wieloma niebezpieczeństwami. Cyberprzemoc, hejt, grooming czy sexting to tylko niektóre z nich. Niezwykle istotne jest więc, by towarzyszyć dziecku w poznawaniu świata cyfrowego, być częścią tego procesu. Budować relacje na tyle silne, by dziecko wiedziało, do kogo może zgłosić się w sytuacji zagrożenia.

Bonus! Dzieci i czas przed ekranem

Zastanawialiście się kiedyś, ile czasu dzieci mogą spędzać na korzystaniu ze smartfonów czy tabletów? Według zaleceń Amerykańskiej Akademii Pediatrii (2016) czas przed ekranami urządzeń w zależności od wieku nie powinien przekraczać określonych limitów.

• Dzieciom do 18. miesiąca życia nie należy udostępniać urządzeń ekranowych, z wyjątkiem krótkich rozmów wideo, np. z rodzicem, który przebywa poza domem, odbywanych w towarzystwie osoby dorosłej.
• Dzieci od 18. do 24. miesiąca życia powinny korzystać z mediów wyłącznie w towarzystwie rodzica, a czas ekranowy należy ograniczać do oglądania krótkich programów edukacyjnych, które zostały starannie wyselekcjonowane pod względem treści i szaty graficznej. Rolą rodzica jest pomaganie dziecku w zrozumieniu tego, co dzieje się na ekranie, i przekładanie oglądanych treści na otaczający je prawdziwy świat.
• Dzieci w wieku 2–5 lat nadal powinny używać cyfrowych technologii razem z osobą dorosłą i spędzać przed ekranem nie dłużej niż godzinę dziennie. W tym wieku dobrze zaprojektowane programy edukacyjne, takie jak np. popularna niegdyś „Ulica Sezamkowa”, mogą pomagać im w nabywaniu kompetencji językowych, społecznych czy nauce czytania – o ile używane są z umiarem.
• Od 6 roku życia dziecko może korzystać z nowych technologii bez udziału dorosłego, należy jednak monitorować jego aktywność oraz ograniczać czas przed ekranem.
• Priorytetem dla rodziców powinno być zapewnienie dzieciom i nastolatkom czasu przeznaczonego na aktywność fizyczną (przynajmniej godzinę dziennie) oraz odpowiedniej do wieku ilości snu (od 8 do 12 godzin).
• Dzieci powinny unikać korzystania z urządzeń elektronicznych na co najmniej godzinę przed snem, warto też na noc usunąć je z sypialni dziecka.
• Rodzice powinni ustalić z dziećmi czas wolny od mediów, taki jak wspólny posiłek lub jazda samochodem, a także wolne od multimediów miejsca w domu, np. sypialnie.

Ważne jest regularne przypominanie i uczenie o zdrowych nawykach związanych z korzystaniem z mediów elektronicznych, a także o bezpieczeństwie w sieci i etykiecie obowiązującej w internecie.

Chcecie dowiedzieć się więcej na temat sposobów funkcjonowania w internecie małych dzieci i nastolatków oraz skutecznych programów i strategii profilaktycznych dotyczących bezpieczeństwa najmłodszych internautów? Koniecznie zajrzyjcie do naszego najnowszego poradnika!

Pobierz bezpłatny poradnik „Uczeń w cyfrowym świecie”

Poprzednie części cyklu cyberbezpiecznej biblioteczki znajdziecie tu:

• Czym jest zjawisko FOMO?
• Jak gaming wpływa na rozwój mózgu?
• Jak reagować na cyberprzemoc?
• Na jakie szkodliwe treści mogą trafić Wasi uczniowie?
• Jak młodzi w internecie oceniają swoje aktywności online?
• Czym jest sexting?

Źródła:

Amerykańska Akademia Pediatrii, (2016), Media and Young Minds, Pediatrics, vol. 138(5) [online, dostęp dn. 30.03.2023].

UNICEF, (2022), How many children and young people have internet access at home? Estimating digital connectivity during the COVID-19 pandemic, artykuł w serwisie data.unicef.org [online, dostęp dn. 30.03.2023].